Miesiąc: Sierpień 2020

Rzecznik Finansowy złożył pozew w imieniu klienta Idea Banku, który zdaniem Rzecznika został wprowadzony w błąd w trakcie proponowania nabycia i oferowania obligacji korporacyjnych spółki GetBack S.A. Sprawa jest o tyle bulwersująca, że na ryzykowną inwestycję namówiono osobę, która w momencie nabywania obligacji miała 85 lat. To modelowy przykład tzw. misselingu, czyli oferowania produktu nieodpowiedniego dla danego klienta.

21 sierpnia 2020 r. Rzecznik Finansowy złożył do Sądu Okręgowego w Warszawie pozew w imieniu klienta Idea Bank S.A. Zdaniem Rzecznika został on pokrzywdzony stosowaniem przez bank nieuczciwych praktyk rynkowych wprowadzających klienta w błąd oraz zakazanej praktyki missellingu w trakcie proponowania nabycia i oferowania obligacji korporacyjnych spółki GetBack S.A.

Sprawa dotyczy jaskrawego naruszenia interesów osób starszych na rynku finansowym. Klient miał zgromadzone oszczędności na bezpiecznych lokatach a został skłoniony do ich zainwestowania w ryzykowny instrument finansowy – mówi dr hab. Mariusz Jerzy Golecki, Rzecznik Finansowy.

Zdaniem Rzecznika klient został wprowadzony w błąd odnośnie osoby emitenta, charakteru obligacji, a przede wszystkim ryzyka związanego z tego typu produktem finansowym. Według zapewnień pracownika banku, obligacje te miały być bezpiecznym sposobem ulokowania oszczędności, z gwarantowanym zwrotem wpłaconego kapitału, jak w przypadku lokaty bankowej. Przed konsumentem zatajono istotne cechy oferowanego produktu. Ponadto, bank dopuścił się zabronionej praktyki missellingu, proponując nabycie ryzykownego produktu inwestycyjnego, który był nieodpowiedni dla osoby mającej w chwili zakupu obligacji 85 lat i nie będącej zainteresowaną ryzykownymi inwestycjami. Klient lokował zaoszczędzone środki na lokatach bankowych. Te pieniądze miały być wsparciem jego budżetu w czasie emerytury.

W mojej ocenie to przykład nadużycia zaufania klienta do banku. Szczególnie osoby starsze wciąż postrzegają banki jako instytucje zaufania publicznego – mówi Mariusz Golecki.

Podstawę prawną pozwu stanowią przepisy ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 2070, ze zm.). Rzecznik Finansowy wniósł o zasądzenie na rzecz klienta tytułem odszkodowania kwoty wpłaconej na nabycie obligacji GetBack S.A., której klient nie może obecnie odzyskać. Dodatkowo wniósł o zasądzenie 50 tys. zł tytułem zadośćuczynienia na cel społeczny związany z ochroną konsumentów. W tym wypadku na rzecz Federacji Konsumentów z siedzibą w Warszawie.

Do Rzecznika Finansowego trafia rocznie ponad 300 wniosków o interwencję, dotyczących ubezpieczeń rolników. Niemal każdego dnia instytucja otrzymuje skargę osoby, która czuje się pokrzywdzona działalnością ubezpieczyciela. Interwencje najczęściej dotyczą nieprawidłowości w dwóch najistotniejszych dla rolników grupach ubezpieczeń: upraw oraz budynków rolnych. Eksperci Biura Rzecznika Finansowego dokonali analizy ponad 2000 takich skarg i proponują uszczegółowienie przepisów, a tym samym bardziej precyzyjne ustalanie wysokości odszkodowań z tego typu polis. 

Szczególne istotne są nieprawidłowości przy ubezpieczaniu upraw, jako że są to polisy dotowane z budżetu państwa. W tym roku budżet dopłaca 65 procent składki za ubezpieczenie niektórych upraw i zwierząt, wydając na to łącznie 500 milionów złotych. Tymczasem coraz częściej, mimo tej pomocy, rolnicy nie otrzymują odszkodowań za zniszczone plony. Najwięcej spraw interwencyjnych zgłaszanych do Rzecznika Finansowego w zakresie ubezpieczenia upraw, dotyczy zaniżania odszkodowań lub wręcz odmowy ich wypłaty.

– Obecne regulacje ustawowe dotyczące ubezpieczeń upraw rolnych dają zbyt dużą swobodę ubezpieczycielom w kształtowaniu warunków umowy ubezpieczenia na niekorzyść rolników – mówi Mariusz Golecki, Rzecznik Finansowy. – Z kolei likwidacja szkód prowadzona jest tak, by wyłączyć odpowiedzialność lub wypłacić jak najniższe odszkodowanie, a jednocześnie ograniczyć rolnikom skuteczne dochodzenie roszczeń w sądzie. W efekcie polisa, którą kupili nie stanowi należytego zabezpieczenia ich interesu majątkowego, a jedynie jego namiastkę – wyjaśnia.

Jednym z instrumentów, który najczęściej prowadzi do odmowy wypłat – i bardzo często pojawia się w skargach od rolników – jest tzw. franszyza integralna*. Jest to określona w umowie ubezpieczenia wartość strat w plonach, dopiero po przekroczeniu której, firma ubezpieczeniowa wypłaci odszkodowanie. Jeżeli zniszczenia są mniejsze – wypłata nie następuje. W ocenie ekspertów RF, na podstawie wpływających skarg, instrument ten jest nadużywany przez ubezpieczycieli na niekorzyść rolników. Mechanizm franszyzy widać na przykładzie jednej z interwencji, która trafiła od RF. Rolnik zgłosił do firmy ubezpieczeniowej szkodę powstałą w jego uprawie zbóż, w wyniku wystąpienia suszy. Ubezpieczyciel, po dokonanych oględzinach, stwierdził jedynie 18 proc. ubytek w plonie, czyli poniżej określonej w polisie 25 proc. franszyzy i odmówił wypłaty. Według innych dowodów, nie zachodziły jednak podstawy do zastosowania franszyzy.

Oprócz opisanego instrumentu, inne najczęściej stosowane przez ubezpieczycieli, to:  

• błędna metodyka ustalania rozmiaru szkody, poprzez nieprawidłowe określenie fazy rozwojowej roślin. Prowadzi to do zaniżenia procentowej wartości szkody w uprawach;

• uwzględnianie w rozliczeniu szkody nieprawidłowej, niższej niż rynkowa ceny np. owoców, niższej również niż cena wskazana przy zakupie polisy. Prowadzi to do zaniżenia odszkodowania lub odmowy jego wypłaty;

• nieuzasadnione opóźnianie oględzin zniszczonych upraw, co uniemożliwia prawidłową ocenę powstałych szkód i w efekcie odmowę wypłaty odszkodowania (szczególnie w szkodach wywołanych przymrozkami). Z kolei rolnik powinien jak najszybciej podjąć decyzję o zaoraniu pola i założeniu uprawy zastępczej. Jeżeli zrobi to przed przybyciem rzeczoznawcy – szkoda ulegnie zatarciu, a ubezpieczyciel odmówi wypłaty. Natomiast powstrzymanie się z pracami – pozbawia rolnika plonu z uprawy zastępczej.

Eksperci Rzecznika Finansowego po analizie spraw, dotyczących nieprawidłowości w ubezpieczaniu upraw i zwierząt, a także postulatów samych rolników, proponują uchylenie przepisu zezwalającego towarzystwom na stosowanie franszyzy w tych ubezpieczeniach**. Uważają również, że należy rozważyć ustawowe unormowanie procedury likwidacji szkód w uprawach oraz warunków umowy ubezpieczenia, tak aby lepiej zabezpieczyć interes ekonomiczny i prawny rolników.

Drugą grupą ubezpieczeń do której rolnicy najczęściej zgłaszają wnioski o interwencje Rzecznika Finansowego są ubezpieczenia budynków rolnych. Nie są to wprawdzie polisy dotowane z budżetu państwa, są one jednak obowiązkowe. Każdy rolnik posiadający gospodarstwo rolne powyżej 1 ha ma obowiązek posiadać aktualne ubezpieczenie budynków w swoim gospodarstwie.

Również w przypadku tych ubezpieczeń rolnicy skarzą się na zbyt niskie odszkodowania w stosunku do oczekiwanych kwot. Argumentują, że nie da się odbudować stodoły za otrzymane świadczenie. Główne problemy tej grupy ubezpieczeń najczęściej wynikają z następujących praktyk towarzystw:

• różne sposoby określenia wysokości odszkodowania, w zależności od tego czy ma być podjęta odbudowa zniszczonego budynku czy też nie jest ona przewidziana. W tym drugim przypadku wysokość szkody określana jest na podstawie cenników dowolnie kształtowanych przez ubezpieczycieli, które często zawierają ceny materiałów i usług, istotnie odbiegające od najniższych cen rynkowych. Aktualnie obowiązujące przepisy nie precyzują o jakie cenniki chodzi, z wykorzystaniem jakich danych są one sporządzane, czy z jakich źródeł te dane pochodzą etc. Brak przejrzystości przepisów w tym zakresie często prowadzi do nieprawidłowości i sporów.

• dwukrotne uwzględnianie stopnia zużycia ubezpieczonych budynków: raz przy ustalaniu sumy ubezpieczenia i drugi przy ustalaniu wysokości odszkodowania. W praktyce polega to na tym, że w chwili zakupu polisy ustalana jest suma ubezpieczenia budynku według jego wartości rzeczywistej (z uwzględnieniem stopnia zużycia budynku). Z kolei gdy dochodzi do wypłaty odszkodowania następuje pomniejszenie jego wysokości o taki sam procent całkowitego zużycia budynku, nie zaś wyłącznie o jego zużycie w okresie od rozpoczęcia odpowiedzialności ubezpieczyciela do daty powstania szkody. W rezultacie wyliczane odszkodowanie jest istotnie zaniżone.

– Takie interpretacje i praktyki są krzywdzące dla ubezpieczonych. Dlatego konieczne jest wyraźne, precyzyjne i weryfikowalne określenie zasad ustalania sumy ubezpieczenia i rozliczania szkody – mówi Mariusz Golecki. Eksperci RF proponują, istotne zmodyfikowanie przepisów ustawy o ubezpieczeniach w zakresie ustalania sumy ubezpieczenia budynków rolnych. W szczególności prawidłowe i przejrzyste zasady określania stopnia zużycia technicznego oraz zasady ustalania wysokości odszkodowania. – Nasze propozycje zmian zapewnią rolnikom realną ochronę, a tym samym adekwatne odszkodowanie pozwalające na remont lub odbudowę budynków. Nowe regulacje pozwolą bowiem przeciwdziałać dzisiejszym nieprawidłowościom, które prowadzą do uwolnienia się ubezpieczycieli od odpowiedzialności lub do znacznego zaniżenia należnego odszkodowania – podsumowuje.

Uważasz, że Twój bank lub ubezpieczyciel postępuje nieuczciwie?

A może czujesz się pokrzywdzony przez instytucję finansową, ale nie wiesz jakie są Twoje uprawnienia? Skonsultuj się z ekspertami Rzecznika Finansowego. Służą pomocą w czasie dyżurów telefonicznych i udzielają odpowiedzi na zapytania e-mailowe. Podpowiedzą Ci, co możesz zrobić dalej w danej sprawie.

22 333 73 28 – dyżur telefoniczny ekspertów z zakresu ubezpieczeń gospodarczych, w szczególności ubezpieczeń komunikacyjnych (OC, AC, assistance), na życie, NNW, domów i mieszkań, turystyczne, kredytów, małych i średnich przedsiębiorstw, rolnych etc.

22 333 73 25 – dyżur telefoniczny ekspertów z zakresu problemów z bankami i na rynku kapitałowym.

508 810 370 – dyżur telefoniczny ekspertów dla członków Otwartych Funduszy Emerytalnych, uczestników Pracowniczych Programów Emerytalnych oraz osób korzystających z indywidualnych kont emerytalnych.

Poradę eksperta można uzyskać również drogą e-mailową pisząc na adres: porady@rf.gov.pl

____________

*ubezpieczyciele stosują dwa rodzaje franszyz: integralną i redukcyjną. Ta ostatnia to procent sumy ubezpieczenia, o który pomniejszone zostanie odszkodowanie. Rolnik ubezpieczający swoje uprawy może dokonać wyboru wysokości tej franszyzy, tj. 20, 25 lub 30 proc. Dla przykładu, jeśli dana uprawa zostanie ubezpieczona na 10.000 zł i zostanie wybrana przez rolnika franszyza redukcyjna w wysokości 20 proc., to w takim przypadku wysokość odszkodowania zostanie pomniejszona o 2 000 zł. Z kolei franszyza integralna to procent sumy ubezpieczenia, do którego ubezpieczyciel nie ponosi odpowiedzialności np. 10 procent sumy ubezpieczenia;

**uchylenie art. 6 ust. 3 w ustawie 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. z 2019 r. poz. 477)

Rzecznik Finansowy wystąpił do podmiotów rynku finansowego o wyjaśnienia dotyczące praktyk w zakresie wprowadzania lub podwyższania wysokości minimalnego oprocentowania kredytów lub pożyczek.

Mechanizm tzw. klauzuli minimalnego oprocentowania w umowach lub regulaminach kredytu bądź pożyczek zawieranych przez podmioty rynku finansowego z kredytobiorcami/pożyczkobiorcami będącymi osobami fizycznymi,  nie pozwala na obniżenie oprocentowania kredytu lub pożyczki w związku ze zmianą stopy referencyjnej poniżej ustalonego progu. W konsekwencji, pomimo spadku wysokości stopy referencyjnej WIBOR, wysokość raty kredytu nie zmniejsza się poniżej tego minimalnego progu. W związku z tymi praktykami Rzecznik zdecydował o przeprowadzeniu szczegółowej analizy materiałów, które mają zostać przekazane przez instytucje finansowe, tak aby ocenić,  czy postanowienia dotyczące minimalnego oprocentowania kredytów nie stanowią niedozwolonych klauzul umownych określonych w kodeksie cywilnym.

– Problem tzw. klauzul minimalnego oprocentowania został zauważony przez naszych ekspertów jako niepokojąca tendencja na rynku. Potwierdzają ją kolejne wnioski składane przez klientów instytucji finansowych do Biura Rzecznika Finansowego. Dlatego zdecydowałem o podjęciu kroków w celu wyeliminowania tego zjawiska z rynku – powiedział dr hab. Mariusz Jerzy Golecki, Rzecznik Finansowy.

Rzecznik Finansowy zwraca uwagę na najnowsze stanowisko Trybunału Sprawiedliwości odnoszące się do zagadnienia minimalnego oprocentowania (tzw. „dolnego progu”) w  umowie kredytu, przedstawione w wyroku z dnia 9 lipca 2020 r. w sprawie Ibercaja Banco (C-452/18). Trybunał  przyznał w tym stanowisku, że co do zasady, postanowienie odnoszące się do „dolnego progu” jest objęte „głównym przedmiotem” umowy w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Niemniej jednak, aby wyłączyć badanie abuzywności tego postanowienia, powinno ono spełniać wymóg przejrzystości. Trybunał wyjaśnił w wyroku Ibercaja Banco, jak należy rozumieć ów wymóg w kontekście klauzuli minimalnego oprocentowania. Z tego wyroku wynika, że wymóg przejrzystości ciążący na przedsiębiorcy na mocy przepisów dyrektywy 93/13 (w przypadku polskiego prawa również na podstawie art. 385(1) § 1 zdanie drugie in fine kodeksu cywilnego) oznacza, że przy zawieraniu umowy kredytu o zmiennej stopie oprocentowania, zawierającej postanowienie dotyczące minimalnego oprocentowania, konsument musi być w  stanie zrozumieć konsekwencje ekonomiczne, jakie wynikają dla niego z mechanizmu będącego rezultatem zastosowania tego postanowienia, w szczególności dzięki udostępnieniu informacji o kształtowaniu się w przeszłości wskaźnika na podstawie, którego obliczana jest stopa oprocentowania.

Uważasz, że Twój bank lub ubezpieczyciel postępuje nieuczciwie?

A może czujesz się pokrzywdzony przez instytucję finansową, ale nie wiesz jakie są Twoje uprawnienia? Skonsultuj się z ekspertami Rzecznika Finansowego. Służą pomocą w czasie dyżurów telefonicznych i udzielają odpowiedzi na zapytania e-mailowe. Podpowiedzą Ci, co możesz zrobić dalej w danej sprawie.

22 333 73 28 – dyżur telefoniczny ekspertów z zakresu ubezpieczeń gospodarczych, w szczególności ubezpieczeń komunikacyjnych (OC, AC, assistance), na życie, NNW, domów i mieszkań, turystyczne, kredytów, małych i średnich przedsiębiorstw, rolnych etc.

22 333 73 25 – dyżur telefoniczny ekspertów z zakresu problemów z bankami i na rynku kapitałowym.

508 810 370 – dyżur telefoniczny ekspertów dla członków Otwartych Funduszy Emerytalnych, uczestników Pracowniczych Programów Emerytalnych oraz osób korzystających z indywidualnych kont emerytalnych.

Poradę eksperta można uzyskać również drogą e-mailową pisząc na adres: porady@rf.gov.pl

Rzecznik Finansowy podjął kolejne działania mające na celu przeciwdziałanie narastającemu problemowi rozliczenia wcześniej spłaconych kredytów konsumenckich. Banki i instytucje pożyczkowe otrzymały od Rzecznika Finansowego wezwania do udzielenia informacji na temat stosowanych praktyk w zakresie rozliczania umów kredytu konsumenckiego w przypadku przedterminowej całkowitej spłaty.

Rzecznik Finansowy notuje rekordowy napływ wniosków o postępowanie interwencyjne od osób, które przed terminem spłaciły kredyty konsumenckie. Domagają się one zwrotu części kosztów, w tym prowizji i opłat przygotowawczych, proporcjonalnie do okresu wcześniejszej spłaty.

W I półroczu 2020 r. Rzecznik otrzymał 2277 wniosków o interwencję związaną z niewłaściwym rozliczeniem przez kredytodawców przedterminowo spłaconych kredytów konsumenckich. To ponad dwukrotnie więcej niż w całym ubiegłym roku, kiedy to klienci wystąpili do Rzecznika Finansowego 1083 razy z wnioskiem w tego typu sprawach.  Do dnia 29 lipca 2020 r. ponad 40 procent wszystkich skierowanych do Wydziału Klienta Rynku Bankowo-Kapitałowego w tym roku wniosków o interwencje w sprawach indywidualnych klientów dotyczyło właśnie tego zagadnienia.

Po zapoznaniu się z wyjaśnieniami podmiotów rynku finansowego, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w praktyce podmiotów, Rzecznik Finansowy będzie podejmował dalsze kroki korzystając z przyznanych narzędzi ustawowych.

Rzecznik Finansowy informował na początku sierpnia br. o narastającym problemie rozliczenia wcześniej spłaconych kredytów konsumenckich – czytaj więcej

Uważasz, że Twój bank lub ubezpieczyciel postępuje nieuczciwie?

 A może czujesz się pokrzywdzony przez instytucję finansową, ale nie wiesz jakie są Twoje uprawnienia? Skonsultuj się z ekspertami Rzecznika Finansowego. Służą pomocą w czasie dyżurów telefonicznych i udzielają odpowiedzi na zapytania e-mailowe. Podpowiedzą Ci, co możesz zrobić dalej w danej sprawie.

22 333 73 28 – dyżur telefoniczny ekspertów z zakresu ubezpieczeń gospodarczych, w szczególności ubezpieczeń komunikacyjnych (OC, AC, assistance), na życie, NNW, domów i mieszkań, turystyczne, kredytów, małych i średnich przedsiębiorstw, rolnych etc.

22 333 73 25 – dyżur telefoniczny ekspertów z zakresu problemów z bankami i na rynku kapitałowym.

508 810 370 – dyżur telefoniczny ekspertów dla członków Otwartych Funduszy Emerytalnych, uczestników Pracowniczych Programów Emerytalnych oraz osób korzystających z indywidualnych kont emerytalnych.

Poradę eksperta można uzyskać również drogą e-mailową pisząc na adres: porady@rf.gov.pl

W nawiązaniu do publikacji medialnych dotyczących likwidacji Biura Rzecznika Finansowego
i przejęcia jego kompetencji przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów informujemy, że dotychczas nie został przesłany do Biura oficjalny projekt ustawy wprowadzający wyżej wymienione zmiany. Wobec powyższego Biuro Rzecznika Finansowego nie może odnieść się w sposób szczegółowy do tego projektu.

Misją Rzecznika Finansowego jest ochrona klientów instytucji rynku finansowego, których interesy reprezentuje, przy stosowaniu przepisów prawa oraz zgodnie z zasadami współżycia społecznego. Powołana ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 instytucja przejęła obowiązki dotychczas funkcjonującego przez okres 20 lat Rzecznika Ubezpieczonych, obejmując zakresem działania obok rynku ubezpieczeniowo-emerytalnego, również sektor bankowo-kapitałowy. Zwiększył się również istotnie zakres zadań i kompetencji, co znalazło odzwierciedlenie w liczbie wnoszonych przez klientów banków i firm ubezpieczeniowych reklamacji, próśb o interwencje i mediacje.

Urząd nieustannie pracuje nad kolejnymi wnioskami poszkodowanych klientów i analizuje zgłaszane sprawy podejmując niezbędne kroki prawne mające na celu eliminowanie nieuczciwych praktyk, zgodnie ze swoim statutem. Każdego roku Rzecznik Finansowy udziela klientom i konsumentom kilkudziesięciu tysięcy porad i informacji drogą telefoniczną lub elektroniczną. Klienci, którym nie udało się rozwiązać sporu poprzez reklamację w banku lub ubezpieczyciela, zgłaszają się do Rzecznika z wnioskiem o podjęcie postępowania interwencyjnego. 

Stale rosnąca liczba spraw, które wpływają do Rzecznika w pierwszych miesiącach  2020 roku obrazuje społeczną rolę, jaką pełni Biuro Rzecznika Finansowego wobec klientów instytucji rynku finansowego. W I półroczu 2020 r. Rzecznik otrzymał 2277 wniosków o interwencję związaną z niewłaściwym rozliczeniem przez kredytodawców przedterminowo spłaconych kredytów konsumenckich. To ponad dwukrotnie więcej niż w całym ubiegłym roku, kiedy to klienci wystąpili do Rzecznika Finansowego 1083 razy z wnioskiem w tego typu sprawach. Do dnia 29 lipca 2020 r. ponad 40 procent wszystkich skierowanych do Wydziału Klienta Rynku Bankowo-Kapitałowego w tym roku wniosków o interwencje w sprawach indywidualnych klientów dotyczyło właśnie tego zagadnienia.

W rezultacie, na bazie swoich działań ustawowych Rzecznik Finansowy skierował w 2020 roku 5 pozwów do sądów powszechnych. Na początku sierpnia br. Rzecznik Finansowy skierował do Sądu Okręgowego w Warszawie dwa powództwa przeciwko Bankowi Handlowemu w Warszawie S.A. oraz przeciwko Santander Bank Polska S.A. o zaniechanie stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej. Praktyka, którą zdaniem Rzecznika Finansowego jest nieuczciwa, polega na nieobniżaniu w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego całkowitego kosztu kredytu o koszt prowizji.  Pod koniec kwietnia br. Rzecznik Finansowy skierował do Sądu Okręgowego w Warszawie powództwo przeciwko Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu w związku ze stosowaniem przez bank nieuczciwych praktyk rynkowych. Polegają one na stawianiu w stosunku do klientów roszczeń o zapłatę tzw. „wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu”.

Istotnym jest, że Rzecznik Finansowy na podstawie obecnie obwiązującego prawa w zakresie Funduszu Edukacji Finansowej jest organem dysponującym środkami na wniosek Rady Edukacji Finansowej. Dotychczas Rada nie podjęła decyzji co do wydatkowania środków, dlatego zarzuty jakoby Biuro Rzecznika Finansowego wstrzymywało działania i uniemożliwiało rozdysponowanie środków są nieprawdziwe i bezpodstawne.

Warto podkreślić, że działalność Rzecznika została w 2018 r dwukrotnie poddana ocenie NIK
w ramach przeprowadzanych kontroli problemowych. Jednym z tematów była „Ochrona konsumentów na rynku ubezpieczeniowym”. W wyniku kontroli NIK pozytywnie oceniła działania Rzecznika Finansowego w okresie objętym kontrolą tj. 1 stycznia 2014 r. – 28 września 2018 r. NIK podkreśliła, że Rzecznik prawidłowo wypełniał zadania związane z ochroną konsumentów na rynku ubezpieczeniowym. W ramach drugiego tematu Rzecznik Finansowy jako jedyna z kontrolowanych instytucji przez NIK, otrzymał pozytywną ocenę swojej działalności w obszarze tzw. kredytów frankowych. Po przeanalizowaniu działań różnych instytucji państwowych w obszarze kredytów walutowych kontrolerzy NIK ocenili pozytywnie tylko działalność Rzecznika Finansowego.

Należy podkreślić, że Rzecznik Finansowy jako organ wyspecjalizowany w ochronie klienta podmiotów rynku finansowego działa na skalę szerszą niż UOKIK, biorąc pod ochronę nie tylko konsumenta, ale również osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą poprzez korygownie działań tych podmiotów w relacji z klientem. Podmioty rynku finansowego posiadają reprezentujące ich interesy stowarzyszenia, zatrudniające kancelarie prawne i ekspertów specjalizujących się w wąskiej dziedzinie prawa. Klient nie posiadając swojego przedstawiciela w osobie Rzecznika zostanie pozostawiony na rynku w dużo słabszej pozycji.

Instytucja Rzecznika Finansowego nie jest nowum na europejskim i światowym rynku stale rozwijających się usług finansowych. Takie instytucje działają w wielu krajach Unii Europejskiej, ale również na innych kontynentach, gdzie rozwinięta jest ochrona prawna klientów intytucji finansowych, jak np. w Stanach Zjednoczonych. Dynamika rozwoju tych usług, powstawanie nowych podmiotów zajmujących się najnowszymi technologiami oraz wzrastający trend ochrony konsumenckiej wymaga dedykowania temu zjawisku jednego silnego organu, zajmującego się rynkiem finansowym w wyłączności.

Rzecznik Finansowy skierował do Sądu Okręgowego w Warszawie dwa powództwa przeciwko Bankowi Handlowemu w Warszawie S.A. oraz przeciwko Santander Bank Polska S.A. o zaniechanie stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej. Praktyka, którą zdaniem Rzecznika Finansowego jest nieuczciwa, polega na nieobniżaniu w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego całkowitego kosztu kredytu o koszt prowizji.

W dniu 31 lipca br. Rzecznik Finansowy wydał stanowisko wskazujące na zróżnicowaną praktykę podmiotów rynku finansowego. W treści stanowiska wskazano, że mimo dokonania wiążącej wykładni art. 16 ust. 1 Dyrektywy przez Trybunał Sprawiedliwości UE w dniu 11 września 2019 r. nie wszystkie podmioty rynku finansowego dostosowały swoją praktykę do stanu zgodnego z prawem. Liczba skarg konsumentów wpływających do Biura Rzecznika Finansowego związanych z nieprawidłową obsługą i nieuwzględnieniem roszczeń opartych o art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim stale wzrasta. Rzecznik Finansowy wielokrotnie występował w indywidualnych sprawach Konsumentów do pozwanych podmiotów.

– Do  Rzecznika Finansowego wpływa coraz więcej zawiadomień o podejrzeniu stosowania przez bank nieuczciwych praktyk rynkowych. Każde tego typu zgłoszenie szczegółowo analizujemy, czego dowodem są kolejne pozwy przeciwko instytucjom finansowym złożone do Sądu Okręgowego – mówi Mariusz Golecki, Rzecznik Finansowy.

Rzecznik Finansowy może występować z pozwem korzystając z uprawnienia zawartego w art. 12 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Ustawa ta pozwala Rzecznikowi Finansowemu na występowanie z roszczeniami o zaprzestanie stosowania nieuczciwej praktyki, o złożenie oświadczenia o określonej treści lub o zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej na cel społeczny. W związku z powyższym Rzecznik Finansowy zdecydował o skierowaniu powództwa wobec dwóch podmiotów – Banku Handlowego w Warszawie S.A. oraz Santander Bank Polska S.A. o stosowanie nieuczciwych praktyk.

To kolejne pozwy złożone w ostatnich tygodniach przez  Rzecznika Finansowego przeciwko  instytucji finansowej.  30 kwietnia Rzecznik Finansowy skierował do Sądu Okręgowego w Warszawie powództwo przeciwko Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu w związku ze stosowaniem przez bank nieuczciwych praktyk rynkowych. Polegały one, zdaniem Rzecznika, na stawianiu w stosunku do klientów roszczeń o zapłatę tzw. „wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu”.

7 maja Rzecznik Finansowy skierował do Sądu Okręgowego w Warszawie wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o zaniechanie nieuczciwej praktyki rynkowej przeciwko Santander Bank Polska S.A. w Warszawie. Praktyka, którą Rzecznik uznał wówczas za nieuczciwą polega na zawieraniu w aneksach dotyczących „wakacji kredytowych” postanowień potwierdzających jakoby bank posiadał bezsporną wierzytelność względem klienta.

Uważasz, że Twój bank lub ubezpieczyciel postępuje nieuczciwie?

A może czujesz się pokrzywdzony przez instytucję finansową, ale nie wiesz jakie są Twoje uprawnienia? Skonsultuj się z ekspertami Rzecznika Finansowego. Służą pomocą w czasie dyżurów telefonicznych i udzielają odpowiedzi na zapytania e-mailowe. Podpowiedzą Ci, co możesz zrobić dalej w danej sprawie.

22 333 73 28 – dyżur telefoniczny ekspertów z zakresu ubezpieczeń gospodarczych, w szczególności ubezpieczeń komunikacyjnych (OC, AC, assistance), na życie, NNW, domów i mieszkań, turystyczne, kredytów, małych i średnich przedsiębiorstw, rolnych etc.

22 333 73 25 – dyżur telefoniczny ekspertów z zakresu problemów z bankami i na rynku kapitałowym.

508 810 370 – dyżur telefoniczny ekspertów dla członków Otwartych Funduszy Emerytalnych, uczestników Pracowniczych Programów Emerytalnych oraz osób korzystających z indywidualnych kont emerytalnych.

Poradę eksperta można uzyskać również drogą e-mailową pisząc na adres: porady@rf.gov.pl

Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci – analiza regulacji uprawniających posiadacza rachunku do polecenia bankowi dokonania wypłaty środków z rachunku po swojej śmierci wskazanej osobie oraz analiza trudności praktycznych związanych ze stosowaniem tej regulacji na przykładzie działalności Rzecznika Finansowego w latach 2017-2020 r.

Zakres:

Ocena funkcjonowania w/w instytucji w świetle spraw prowadzonych przez Rzecznika Finansowego w latach 2017 – 2020.

Zakres tematyczny:

1. Założenia regulacyjne modelu ochrony najbliższych dysponenta wkładem po jego śmierci;
2. Wyniki pracy analitycznej polegającej na określeniu skali działalności Rzecznika Finansowego w zakresie spraw dotyczących dyspozycji wkładem na wypadek śmierci;
3. Zagadnienia praktyczne a realizacja założeń regulacyjnych modelu ochrony najbliższych dysponenta wkładem po jego śmierci;
4. Postulaty zmiany obowiązującego reżimu normatywnego w sposób uwzględniający problemy bieżącej praktyki;

1. Założenia regulacyjne modelu ochrony najbliższych dysponenta wkładem po jego śmierci;
2. Ratio legis modelu ochrony najbliższych dysponenta wkładem po jego śmierci
3. Poprzez przyjęcie instytucji dyspozycji wkładem na wypadek śmierci ustawodawca dąży do ochrony osób najbliższych spadkodawcy (przede wszystkim członków jego rodziny), chcąc zagwarantować im natychmiastowe i uproszczone otrzymanie określonych korzyści majątkowych po jego śmierci. Sumy złożone na rachunku mają stanowić faktycznie zabezpieczenie finansowe dla wskazanych osób.
4. Zgodnie z art. 56 ustawy Prawo bankowe (Dz.U. 1997 nr 140 poz. 939)(dalej: ustawa Prawo bankowe) kwota wkładu nie wchodzi w skład spadku i nie podlega dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Beneficjenci dyspozycji mogą więc nabyć wskazane przez wkładcę sumy pieniężne w sposób uproszczony – z uniknięciem długotrwałego postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku lub bez konieczności uzyskania wcześniej zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia.

• Z punktu widzenia wkładcy będącego potencjalnym spadkodawcą dyspozycja wkładem na wypadek śmierci ma tę zaletę, że umożliwia mu dokonanie przysporzeń na rzecz osób mu najbliższych bez konieczności sporządzania testamentu i zachowywania jednej z właściwych dla niego form.
• Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci jest możliwa jedynie w odniesieniu do środków znajdujących się na jednym z trzech rodzajów rachunków o charakterze oszczędnościowym, tzn. rachunku oszczędnościowym, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym lub rachunku lokaty terminowej. Waluta, w której prowadzone są rachunki, pozostaje bez znaczenia. Jeżeli wkładca jest posiadaczem kilku rachunków (w jednym lub wielu bankach), może dokonać dyspozycji środkami znajdującymi się na każdym z nich. Dyspozycje te mogą być dokonane zarówno na rzecz tej samej osoby lub grupy osób, jak też na rzecz zupełnie różnych osób fizycznych. Podstawą do dokonania przez wkładcę dyspozycji wkładem na wypadek śmierci jest prawidłowo zawarta między nim a bankiem umowa rachunku bankowego.

1. Założenia regulacyjne
2. Jednostronny charakter dyspozycji  

Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci jest jednostronną i nazwaną czynnością prawną. Jej podstawowym elementem jest oświadczenie woli wkładcy złożone oznaczonemu podmiotowi, którym jest zawsze bank, w którym wkładca ma jeden z rachunków określonych w art. 56 ust. 1 ustawy Prawo bankowe. Dyspozycja taka, ze względu na brzmienie art. 1047 ustawy Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93) (dalej: ustawa Kodeks cywilny) nie może być uznana za umowę.

• Każdoczesna odwołalność dyspozycji

Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci nie wywołuje żadnego stanu związania po stronie wkładcy za jego życia. Nie jest on zobowiązany w żaden sposób w stosunku do osoby, na rzecz której zadysponował na wypadek swojej śmierci sumą na rachunku bankowym, lub względem banku. Może więc swoją dyspozycję w dowolnym momencie (“każdocześnie”) do chwili śmierci swobodnie odwołać lub zmienić w całości lub w części. Odwołanie lub zmiana następuje w takim samym trybie, w jakim dyspozycja została wcześniej dokonana, a więc przez jednostronne oświadczenie woli złożone bankowi na piśmie.

            Wkładca ma możliwość odwołania lub zmiany dyspozycji w sposób dorozumiany także poprzez inne czynności faktyczne i prawne. Dotyczy to przede wszystkim rozwiązania albo zmiany stosunku prawnego, który łączy go z bankiem (np. rozwiązania czy wypowiedzenia umowy rachunku bankowego lub jego zmiany na np. rachunek wspólny).

            Wkładca nie może zobowiązać się – ani w stosunku do banku lub ewentualnego beneficjenta dyspozycji, ani wobec osób trzecich – że nie odwoła lub nie zmieni złożonej już dyspozycji. Z faktu, że dyspozycja wkładem na wypadek śmierci jest czynnością prawną mortis causa wynika także, iż kwota pieniężna, którą wkładca przeznacza określonej osobie w dyspozycji, nie musi być zgromadzona na rachunku bankowym w chwili dokonywania przez niego dyspozycji, gdyż decydująca jest w tym zakresie ocena dokonywana z momentu śmierci wkładcy.

            Wkładca powinien zgłosić bankowi polecenie dokonania dyspozycji pisemnie. Oznacza to złożenie oświadczenia co najmniej w formie pisemnej. W praktyce złożenie dyspozycji następuje na specjalnych formularzach przygotowanych przez bank.

• Krąg podmiotów, na rzecz których dyspozycja może zostać dokonana       

Na podstawie wyraźnego brzmienia art. 56 ust. 1 ustawy Prawo bankowe beneficjentami dyspozycji wkładcy mogą być jedynie jego małżonek, wstępni, zstępni lub rodzeństwo. Nie jest więc możliwe dokonanie dyspozycji na rzecz innych osób fizycznych lub jakichkolwiek osób prawnych bądź jednostek organizacyjnych z art. 33¹ ustawy Kodeks cywilny.

            Wskazanie beneficjenta powinno być co najmniej konkretne. Oznacza to, że powinno określać co najmniej imię i nazwisko danej osoby. Nie jest także wykluczone wymaganie od wkładcy dodatkowych informacji. W tym zakresie wskazuje się najczęściej na stopień pokrewieństwa z wkładcą, miejsce zamieszkania beneficjenta, jego numer PESEL lub numer dowodu osobistego przez art. 56 ust. 1 ustawy Prawo bankowe. Kwestia tego, czy beneficjent znajduje się w kręgu podmiotów podlega, w mojej ocenie w momencie wydania dyspozycji, a nie w momencie śmierci dysponenta. Kwestia ta może być uznana za sporną.

• Pozycja prawa beneficjentów dyspozycji wkładem

Beneficjentowi przysługuje roszczenie o wypłatę wkładu bezpośrednio do banku. Powstaje ono dopiero w chwili śmierci wkładcy. Stosunek obligacyjny między bankiem a beneficjentem dyspozycji powstaje dopiero w tym momencie. Przed chwilą śmierci wkładcy beneficjent nie może powoływać się na to, że przysługuje mu jakiekolwiek prawo do sumy złożonej na rachunku bankowym.

Osoba potencjalnie uprawniona z wkładu nie ma żadnych możliwości dochodzenia od banku kwoty na rachunku bankowym, jeśli wkładca zmienił przed śmiercią swoją dyspozycję. Należy uznać, że w chwili śmierci wkładcy dochodzi z mocy jego woli i na podstawie przepisów ustawy do przejścia na beneficjenta części wierzytelności wkładcy, którą ten ma względem banku na podstawie umowy rachunku bankowego. Nie powstaje więc zupełnie nowa i odrębna wierzytelność wobec banku z tytułu dyspozycji.

• Określenie wysokości dyspozycji, jej ustawowy limit i skutki jego przekroczenia

Wkładca może określić kwotę dyspozycji na różne sposoby, np. jako całość kwoty pieniężnej znajdującej się na jego rachunku w chwili śmierci (oczywiście w ramach ustawowego limitu) albo w chwili dokonywania dyspozycji, jako określony ułamek lub procent tych kwot lub jako precyzyjnie określoną kwotę w wysokości nominalnej.

Bez względu na liczbę wydanych dyspozycji łączna kwota wszystkich wypłat nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku. Suma ta zaktualizuje się dopiero w momencie jego śmierci i obliczana będzie zawsze za ostatni miesiąc przed tą chwilą.

Z literalnej wykładni wynika, że dyspozycja wydana później nie uchyla dyspozycji wcześniejszej w całości, lecz jedynie w zakresie nieprzekraczającym wysokości ustawowego limitu. Przepis stanowi bowiem, że “dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją wydaną wcześniej”, a więc nie wskazuje, aby późniejsza dyspozycja uchylała lub unieważniała wcześniejszą.

• Pozycja banku i zakres jego odpowiedzialności odszkodowawczej

Mimo że bank jest podmiotem przyjmującym oświadczenie wkładcy, jego zgoda na dokonanie przez wkładcę dyspozycji nie jest wymagana. Nie jest też wymagana zgoda banku na jej zmianę lub odwołanie. Bank nie może też zresztą umownie uzależnić skuteczności dyspozycji wkładem na wypadek śmierci od swojej zgody.

Bank nie może odmówić przyjęcia oświadczenia wkładcy, jeżeli jest ono prawidłowe, tzn. zostało dokonane w odpowiedniej formie i wskazuje osobę (osoby) z kręgu podmiotów wskazanych w art. 56 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.

Bank nie zawiadamia beneficjenta ani mu nie ujawnia informacji o dokonanej dyspozycji. Bank nie musi (a nawet nie powinien) powiadamiać również osoby potencjalnego beneficjenta o odwołaniu lub zmianie dyspozycji. Jest to uzasadnione przez wzgląd na istniejącą w tym zakresie tajemnicę bankową (art. 104 ust. 1 ustawy Prawo bankowe). Wkładca może jednak upoważnić bank w formie pisemnej lub elektronicznej do przekazania beneficjentowi informacji o dokonanej dyspozycji.

W orzecznictwie wskazano, że jeżeli bank przyjmie dyspozycję wkładcy dokonaną na rzecz osoby, która nie znajduje się we wskazanym w ustawie kręgu podmiotów (a także nie ma realnych szans na to, aby w kręgu tym się znalazła, np. nie toczy się w stosunku do niej postępowanie o przysposobienie przez wkładcę), i nie wyprowadzi niezwłocznie wkładcy z błędu co do niedopuszczalności wskazania takiej osoby, ponosić może względem niej odpowiedzialność odszkodowawczą.

            Bank może ponosić na zasadach ogólnych odpowiedzialność względem spadkobierców lub beneficjentów rzeczywiście uprawnionych do sumy wkładu, jeżeli wypłaci innym osobom kwoty złożone na rachunku bankowym z naruszeniem zasady pierwszeństwa określonego w art. 56 ust. 4 ustawy Prawo bankowe, jeżeli przekroczy to limit określony w art. 56 ust. 2 ustawy Prawo bankowe. Taka sama odpowiedzialność powstanie również wówczas, gdy z innych powodów wypłata dokonana przez bank będzie nieprawidłowa, np. zostanie dokonana na rzecz osób nieuprawnionych

• Wyłączenie kwot objętych dyspozycją ze spadku

Wyłączenie sumy dyspozycji ze spadku następuje ex lege, choć uzależnione jest od złożenia odpowiedniego oświadczenia woli przez wkładcę o skorzystaniu z przyznanego mu ustawą uprawnienia. Wyłączenie sumy wkładu ze spadku ma więc w tym sensie charakter fakultatywny, gdyż wkładca może nie skorzystać z możliwości wskazania osoby uprawnionej do nabycia wkładu na podstawie art. 56 ustawy Prawo bankowe.

• Obowiązki informacyjne banku wynikającego z art. 56 ustawy Prawo bankowe

Bank powinien poinformować osobę fizyczną, z którą zawiera jedną z trzech umów rachunku bankowego, o możliwości dyspozycji wkładem na wypadek śmierci, jak również o treści art. 56 ustawy Prawo bankowe. Informacje te powinny zostać udzielone kontrahentowi banku w sposób zrozumiały. Forma ich przekazania klientowi banku w świetle obowiązującego stanu normatywnego jest dowolna i może być uzależniona od formy, w jakiej w danej sytuacji zawierana jest umowa.

Po powzięciu informacji o śmierci posiadacza rachunku bank jest zobowiązany do niezwłocznego zawiadomienia beneficjentów o dokonanej przez wkładcę na ich rzecz dyspozycji na wypadek śmierci. Źródło, z którego bank dowiedział się o śmierci wkładcy, pozostaje bez znaczenia. Bank jest zwolniony z tego obowiązku w sytuacji istnienia w chwili śmierci wkładcy na jego koncie salda zerowego lub ujemnego.

Bank powinien uzyskać od wkładcy informacje pozwalające mu na poinformowanie beneficjenta o dokonanej na jego rzecz dyspozycji. Powinny one określać co najmniej jego imię i nazwisko oraz adres, tak aby można było mu dostarczyć zawiadomienie, o którym mowa w art. 56 a ust. 2 ustawy Prawo bankowe. Na posiadaczu rachunku spoczywa obowiązek zapewnienia aktualności tych danych.

Bank zobowiązany jest do przekazania odpowiedniego zawiadomienia na adres beneficjenta wskazany przez posiadacza rachunku. W wypadku uzyskania informacji o niedoręczeniu wysłanego zawiadomienia, z powodu nieaktualności posiadanego adresu, bank zobowiązany będzie do podjęcia próby skontaktowania się z beneficjentem za pomocą innych środków komunikacji (jeżeli przekazane zostały mu one przez wkładcę). W ich braku bank nie jest zobowiązany do poszukiwania beneficjenta dyspozycji.

Bank powinien powiadomić beneficjenta o kwocie przeznaczonej mu w dokonanej przez wkładcę dyspozycji. Powinien w tym celu dokonać odpowiednich wyliczeń na chwilę śmierci wkładcy.

• Wyniki pracy analitycznej polegającej na określeniu skali działalności Rzecznika Finansowego w zakresie spraw dotyczących dyspozycji wkładem na wypadek śmierci;

Analiza 219 spraw (w systemie indeksowane wyłącznie jako sprawy spadkowe dot. rachunku bankowego, lokaty, oszczędnościowy, brak dokładniejszej indeksacji)

Analiza skupień, wyłączająca użycie programów komputerowych o przeznaczeniu indeksującym:

• 19 spraw dotyczyło zwrotu kosztów pogrzebu;
• 40 spraw dotyczyło informacji o rachunkach zmarłego;
• 37 spraw dotyczyło wypłaty środków z rachunku z tytułu dziedziczenia;
• 7 spraw dotyczyło wypłaty środków z innego tytułu;
• 22 sprawy dotyczyły problematyki związanej z dyspozycją na wypadek śmierci (2 sprawy oczekują na uzupełnienie braków formalnych);
• 2 sprawy dotyczyły wygaśnięcia pełnomocnictwa w związku ze śmiercią mocodawcy;
• 10 spraw dotyczyło wypłaty środków zablokowanych na rachunku wspólnym;
• 83 inne (nie dające się zaklasyfikować pod żadne z powyższych).

Analiza skupień wskazuje na 20 spraw dotyczących problematyki związanej z dyspozycją wkładem na wypadek śmierci. Pełna analiza rzetelności doboru zakładała weryfikację 1) wniosku skierowanego przez wnioskodawcę do RF, 2) pierwszego pisma skierowanego do podmiotu w sprawie, 3) pierwszej odpowiedzi podmiotu w sprawie, 3) drugiego pisma skierowanego do podmiotu w sprawie, 4) drugiej odpowiedzi,  5) pisma kończącego.

Spośród 20 spraw w 6-ciu sprawach Bank przyjął dyspozycję wkładcy dokonaną na rzecz osoby, która nie znajduje się we wskazanym w ustawie kręgu podmiotów; w 6-ciu osoby, na rzecz której dyspozycję wydano nie mają świadomości o istnieniu dyspozycji lub nie mają wiedzy o utracie ważności dyspozycji, w jednej sprawie bank przyjął dyspozycję od wkładcy, na którego rzecz księgowane są środki objęte dyspozycją na rachunku wspólnym. Z tego 7 spraw tzw. niestandardowych, nie ulegających klasyfikacji przedstawionej wyżej wskazuje na występowanie następujących problemów:

1. Wprowadzenie zmiany przez osobę trzecią do treści dyspozycji po jej uprzednim przyjęciu przez bank, bank odmawia wykonania dyspozycji z uwagi na przekreślenia;
2. Odmowa wypłaty świadczenia rentowego, które zostało zaksięgowane następnego dnia po śmierci wkładcy;
3. Bank przyjął niestandardową dyspozycję od klienta, zakładającą swoją nieważność w przypadku zmiany miejsca ostatniego zamieszkania na nowe, położone w rejonie innego oddziału banku / brak wiedzy osoby, na rzecz której dokonano dyspozycji o utracie nieważności dyspozycji wskutek zmiany miejsca zamieszkania;
4. Bank odmawia wypłaty środków wskazując, że osoba wskazana w dyspozycji jest osobą nieuprawnioną (sprawa w toku, oczekiwanie na odpowiedź banku);
5. Bank odmawia wypłaty ze względu na wskazanie innej waluty w dyspozycji od tej wskazanej przez osobę, na rzecz której wypłata wkładu powinna nastąpić /bank wskazuje, iż wypłata środków (konkludentnie na podstawie dyspozycji) będzie wymagała aktu poświadczenia dziedziczenia lub prawomocnego postanowienia sądu o nabyciu spadku;
6. Bank odmawia wypłaty środków z tytułu dyspozycji (sprawa w toku, zdaniem wnioskodawczyni bezpodstawnie);
7. Spadkobierczyni wkładcy domaga się od banku informacji, komu zostały wypłacone środki pieniężne na podstawie dyspozycji wkładcy.

• Realizacja założeń regulacyjnych modelu ochrony najbliższych dysponenta wkładem po jego śmierci w praktyce

3.1. Główne założenia regulacyjne:

a) natychmiastowe i uproszczone otrzymanie określonych korzyści majątkowych po śmierci wkładcy;

b) beneficjenci dyspozycji mogą więc nabyć wskazane przez wkładcę sumy pieniężne w sposób uproszczony – z uniknięciem długotrwałego postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku lub bez konieczności uzyskania wcześniej zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia;

c) dyspozycja wkładem na wypadek śmierci jest możliwa jedynie w odniesieniu do środków znajdujących się na jednym z trzech rodzajów rachunków o charakterze oszczędnościowym – rachunku oszczędnościowym, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym lub rachunku lokaty terminowej.

3.2. Trudności praktyczne związane ze stosowaniem instytucji określone w oparciu o wykonaną analizę:

1. Osoba, na rzecz której dyspozycję wydano nie ma wiedzy o istnieniu dyspozycji lub o utracie ważności dyspozycji;
2. Bank przyjął dyspozycję wkładcy dokonaną na rzecz osoby, która nie znajduje się we wskazanym w ustawie kręgu podmiotów ;
3. Przyjęcie przez bank dyspozycji wkładcy do rachunku nieujętego dyspozycją art. 56 ustawy Prawo bankowe;
4. Bank odmawia wypłaty ze względu na wskazanie innej waluty w dyspozycji od tej wskazanej przez osobę, na rzecz której wypłata wkładu powinna nastąpić.

3.3. Inne trudności praktyczne związane ze stosowaniem instytucji dyspozycji wkładem,  określone w oparciu o komunikaty, wystąpienia organów, komunikaty instytucji zrzeszających i inne:

1. Bank komunikuje wkładcy maksymalną wysokość wypłaty w oparciu o wyliczenia aktualne na dzień sporządzenia dyspozycji,
2. Bank nie ma wiedzy, czy posiadacz wydał dyspozycję wkładu w jednym czy w kilku bankach i czy przekraczają te dyspozycje łącznie limit określony w art. 56 ustawy Prawo bankowe. Niewiedza o tym może doprowadzić do wypłat, których łączna wysokość przekroczy ustawowy limit – 20 krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia;
3. Zdaniem sektora bankowego umieszczenie informacji w regulaminie o możliwości złożenia dyspozycji spełnia obowiązek informacyjny określony w art. 56 ustawy Prawo bankowe;
4. W praktyce wskazuje się na problem wydawania dyspozycji do rachunku przez posiadacza rachunku pozostającego we wspólności małżeńskiej

• Postulaty zmiany obowiązującego reżimu normatywnego w sposób uwzględniający zidentyfikowane problemy bieżącej praktyki

1. Problem – osoba, na rzecz której dyspozycję wydano nie ma wiedzy o istnieniu dyspozycji lub o utracie ważności dyspozycji wskutek określonego zdarzenia prawnego (np. wskutek zmiany lub rozwiązania umowy rachunku).

      Działanie – zmiana art. 56 a ustawy Prawo bankowe w następujący sposób:

Art. 56a ustawy Prawo bankowe poprzez dodanie ust. 3

1. Bank jest obowiązany przy zawieraniu umowy rachunku, o którym mowa w art. 56 ust. 1, poinformować w sposób zrozumiały dla posiadacza rachunku o możliwości wydania przez niego dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz o treści art. 56.

2. W przypadku powzięcia przez bank informacji o śmierci posiadacza rachunku, który wydał dyspozycję wkładem na wypadek śmierci, bank jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić wskazane przez posiadacza rachunku osoby o możliwości wypłaty określonej kwoty.

3. Bank jest obowiązany po powzięciu informacji o wydaniu przez posiadacza rachunku dyspozycji wkładem na wypadek śmierci lub o utracie ważności tej dyspozycji wskutek dokonania zmiany lub rozwiązania umowy rachunku, o którym mowa w art. 56 ust. 1 ustawy, zawiadomić o tym wskazane przez posiadacza rachunku osoby w terminie 7 dni od dnia wydania dyspozycji lub od dnia utraty ważności tej dyspozycji.

1. Problem – Bank przyjął dyspozycję wkładcy dokonaną na rzecz osoby, która nie znajduje się we wskazanym w ustawie kręgu podmiotów na chwilę złożenia dyspozycji

      Działanie – zmiana art. 56 a ustawy Prawo bankowe w następujący sposób:

Art. 56 ustawy Prawo bankowe poprzez dodanie ust. 1a – 1b.

1a. Posiadacz rachunku, o którym mowa w ust. 1 jest zobowiązany do uprawdopodobnienia bankowi statusu osoby, którą wskazał w dyspozycji jako małżonek, wstępny, zstępny lub rodzeństwo.

1b. W przypadku, gdy posiadacz rachunku polecił bankowi wypłatę z rachunku innego, aniżeli rachunek, o którym mowa w ust. 1 lub nie uprawdopodobnił statusu osoby, o której mowa w ust. 1 na chwilę złożenia dyspozycji, bank odmawia przyjęcia dyspozycji, o której mowa w ust. 1.

1. Problem – bank przyjął dyspozycję do typu normatywnego rachunku, który nie został objęty dyspozycją art. 56 ust. 1 ustawy Prawo bankowe.

Działanie: zmiana art. 56 ustawy Prawo bankowe poprzez dodanie ust. 1b.

1. Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).

1b. W przypadku, gdy posiadacz rachunku polecił bankowi wypłatę z rachunku innego, aniżeli rachunek, o którym mowa w ust. 1 lub nie uprawdopodobnił statusu osoby, o której mowa w ust. 1 na chwilę złożenia dyspozycji, bank odmawia przyjęcia dyspozycji, o której mowa w ust. 1.

1. Problem – bank komunikuje wkładcy o maksymalnej wysokości wypłaty w oparciu o wyliczenia aktualne na dzień sporządzenia dyspozycji

Działanie: zmiana art. 56 ustawy Prawo bankowe poprzez dodanie ust. 2a.

2. Kwota wypłaty, o której mowa w ust. 1, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.

2a. Bank informuje posiadacza rachunku w chwili wydania dyspozycji, o której mowa w ust. 1, iż kwota wypłaty jest zależna od wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w miesiącu poprzedzającym śmierć posiadacza rachunku.

• Problem – bank nie ma wiedzy, czy posiadacz wydał dyspozycję wkładu w jednym czy w kilku bankach i czy przekraczają te dyspozycje łącznie limit określony w art. 56 ustawy Prawo bankowe. Niewiedza o tym może doprowadzić do wypłat, których łączna wysokość przekroczy ustawowy limit – 20 krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia; (wprowadzić, iż chodzi tutaj o limit na jeden bank). Brak również centralnej informacji międzybankowej porządkującej ten stan.

Działanie: zmiana art. 56 ust. 2 i 4 ustawy Prawo bankowe poprzez ustanowienie limitu dyspozycji względem jednego banku, niezależnie od typu normatywnego rachunku

2. Kwota wypłaty, o której mowa w ust. 1, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji względem banku prowadzącego rachunki, o których mowa w ust. 1, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.

3. Dyspozycja wkładem na wypadek śmierci może być w każdym czasie przez posiadacza rachunku zmieniona lub odwołana na piśmie.

4. Jeżeli posiadacz rachunku wydał więcej niż jedną dyspozycję wkładem na wypadek śmierci względem banku prowadzącego rachunek, o którym mowa w ust. 1, a łączna suma dyspozycji przekracza limit, o którym mowa w ust. 2, dyspozycja wydana później ma pierwszeństwo przed dyspozycją wydaną wcześniej.

VI. Problem – wkładca wydając dyspozycję jest często przekonany, iż ta znajduje zastosowanie do środków pieniężnych księgowanych przez dany bank niezależnie od typu normatywnego rachunku, na którym są one księgowane.

Działanie: zmiana art. 56 ustawy Prawo bankowe w sposób, który w braku wskazania konkretnego rachunku obejmuje wszystkie rachunki, o których mowa w art. 56 ust. 1 ustawy Prawo bankowe i prowadzone przez bank

1. Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty ze wszystkich rachunków prowadzonych przez bank na rzecz posiadacza lub ze wskazanego przez siebie rachunku osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).
2. Problem: umieszczenie informacji w regulaminie o możliwości złożenia dyspozycji nie spełnia celów pokładanych w związku z ustanowieniem obowiązku informacyjnego ustanowionego w art. 56 ustawy Prawo bankowe, brak przede wszystkim poinformowania klienta o możliwości złożenia dyspozycji po przekroczeniu 65 roku życia, klienci zapominają o możliwości złożenia dyspozycji, gdy od momentu zawarcia umowy i spełnienia obowiązku informacyjnego, o którym mowa w art. 56a ustawy minie dłuższy czas.

Działanie: zmiana art. 56a ustawy Prawo bankowe poprzez dodanie ust. 1a.

1. Bank jest obowiązany przy zawieraniu umowy rachunku, o którym mowa w art. 56 ust. 1, poinformować w sposób zrozumiały dla posiadacza rachunku o możliwości wydania przez niego dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz o treści art. 56.

1a. Bank jest obowiązany poinformować w sposób zrozumiały dla posiadacza rachunku o możliwości wydania przez niego dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz o treści art. 56 w przypadku, gdy posiadacz rachunku ukończy 65 rok życia.

2. W przypadku powzięcia przez bank informacji o śmierci posiadacza rachunku, który wydał dyspozycję wkładem na wypadek śmierci, bank jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić wskazane przez posiadacza rachunku osoby o możliwości wypłaty określonej kwoty.

• Problem: bank odmawia wypłaty ze względu na wskazanie innej waluty w piśmie dyspozycji niż waluta rachunku

Działanie: zmiana art. 56 ustawy Prawo bankowe poprzez dodanie ust. 3.

1. Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).

2. Kwota wypłaty, o której mowa w ust. 1, bez względu na liczbę wydanych dyspozycji, nie może być wyższa niż dwudziestokrotne przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.

3. W przypadku, gdy posiadacz rachunku wskaże kwotę wypłaty, o której mowa w ust. 2 w walucie innej, od waluty w której rachunek jest prowadzony kwotę wypłaty oblicza się według średniego  kursu  tej  waluty  ogłoszonego  przez  Narodowy Bank Polski z dnia śmierci.

VII. Problem – wydawanie dyspozycji do rachunku przez posiadacza rachunku indywidualnego pozostającego we wspólności małżeńskiej.

        Działanie: zmiana art. 56 ustawy Prawo bankowe poprzez dodanie ust. 1a.

1. Posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty ze wskazanego przez siebie rachunku osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej (dyspozycja wkładem na wypadek śmierci).

1a. Pozostawanie przez posiadacza rachunku we wspólności majątkowej małżeńskiej nie ma wpływu na wysokości kwoty wypłaty, o której mowa w ust. 2.