Rzecznik Finansowy złożył kolejne skargi nadzwyczajne. Tym razem zajął się dwiema sprawami kredytów powiązanych z walutą CHF.
W pierwszej sprawie, Sąd Okręgowy we Wrocławiu po uznaniu klauzul indeksacyjnych za niedozwolone i bezskuteczne, przyjął, że po ich eliminacji, powstałą lukę należy uzupełnić przepisem art. 41 prawa wekslowego oraz przepisem art. 358 § 2 kodeksu cywilnego, tj. kursem średnim waluty obcej, ogłaszanym przez Narodowy Bank Polski. Ponadto uznał, że ustawa antyspreadowa potwierdziła dopuszczalność zawierania przez banki umów o kredyt indeksowany do waluty innej niż polska, wyeliminowała nieuczciwość postanowień umownych i pozbawiła konsumenta prawa do ich kwestionowania.
W opinii sądu umowa została skonstruowana w sposób jednoznaczny, jasny i zrozumiały dla konsumenta. Dlatego wyrokiem uwzględnił roszczenie banku, nie podzielając argumentacji pozwanych w zakresie dotyczącym nieważności umowy. Bank w tej sprawie złożył już wniosek o nadanie klauzuli wykonalności prawomocnemu wyrokowi. Z kolei Rzecznik Finansowy wnioskował o wstrzymanie wykonania wyroku do czasu rozpatrzenia skargi nadzwyczajnej. Sąd przychylił się do wniosku Rzecznika, dzięki czemu ewentualna egzekucja komornicza została wstrzymana.
W drugiej sprawie, Sąd Okręgowy w Gdańsku oddalił żądanie kredytobiorcy w zakresie uznania umowy za nieważną. W tym wyroku sąd również uznał, że tzw. ustawa antyspreadowa wyeliminowała nieuczciwość postanowień umownych i pozbawiła konsumenta prawa do ich kwestionowania oraz że sposób wykonywania umowy ma znaczenie dla oceny nieuczciwości postanowień umownych. Zdaniem Rzecznika Finansowego jest to sprzeczne ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w uchwale o sygn. akt III CZP 29/17, zgodnie z którym ocena czy postanowienie umowne jest niedozwolone (art. 385(1) § 1 k.c.), dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy.
Ponadto sąd wskazał, że konsument nie może powoływać się na nieuczciwość postanowień umownych, jeżeli na etapie zawierania umowy nie dochował należytej staranności w zrozumieniu umowy oraz jeżeli kwestionuje postanowienia pod wpływem przekazów medialnych.
Rzecznik Finansowy po zapoznaniu się z aktami spraw podjął decyzję o wniesieniu w obu sprawach skarg nadzwyczajnych.
W opinii Rzecznika Finansowego oba wyroki pozostają w sprzeczności z aktualną linią orzeczniczą, tak krajową, jak i prezentowaną przez TSUE, dlatego zarzucono im naruszenie art. 7 Konstytucji, tj. zasady legalizmu. Treść tej normy nakazuje organom władzy działanie na podstawie i w granicach prawa. Powoduje to, że po stronie obywatela powstaje słuszne oczekiwanie, że organ władzy publicznej, w tym sąd wydając wyrok, prawidłowo zastosuje prawo. Ponadto oba wyroki są niezgodne z wykładnią art. 76 w zw. z art. 9 Konstytucji, której należy dokonywać w zgodzie z Dyrektywą nr 93/13/EWG. Dodatkowo zarzucono wyrokom rażące naruszenie przepisów prawa materialnego.
Rzecznik w obu sprawach wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W jednej z nich wniósł o wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia do czasu ukończenia postępowania wywołanego wniesieniem skargi nadzwyczajnej oraz na podstawie art. 93 § 1 ustawy o SN wniósł o powołanie uczestnika postępowania występującego w charakterze rzecznika interesu społecznego, celem urzeczywistnienia się zasad praworządności i sprawiedliwości społecznej.
– Zasada demokratycznego państwa prawa oznacza obowiązek działania organów władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa. Jeśli ustawa nie jest stosowana albo jest stosowana w błędny sposób, to trudno mówić o realizacji tej powinności. W chwili wydawania zaskarżonych orzeczeń sądy dokonały nieprawidłowo wykładni przepisów Dyrektywy 93/13/EWG i art. 3851 k.c., co stoi w sprzeczności z wiążącymi Polskę normami prawa unijnego i nie spełnia postulatów państwa prawnego oraz nie chroni obywateli przed arbitralnością władzy publicznej. Tak więc wskazać należy, że orzeczenia zapadłe w niniejszych sprawach są niezgodne z zasadami demokratycznego państwa prawnego oraz rażąco naruszają przepisy prawa materialnego – mówi dr hab. Mariusz Jerzy Golecki, prof. ucz., Rzecznik Finansowy.