W dniach 12-13 grudnia 2024 r. odbyła się konferencja Rzecznika Finansowego i Doradczego Komitetu Naukowego pn. „Rynek konsumenckich usług kredytowych w Polsce: prawo – praktyka – problemy – potrzeby – wyzwania”. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli świata akademickiego, instytucji publicznych, organizacji konsumenckich i sektora bankowego, umożliwiając dialog na temat wyzwań regulacyjnych rynku kredytowego.
W pierwszym panelu eksperckim głos w sprawie kredytów konsumenckich zabrali badacze z Doradczego Komitetu Naukowego przy Rzeczniku Finansowym. Prof. Jerzy Pisuliński omówił zmiany w dyrektywach unijnych, a prof. Krzysztof Waliszewski przeanalizował działalność niebankowych podmiotów kredytowych. Prof. Lesław Góral przedstawił francuski model przeciwdziałania nadmiernemu zadłużeniu. Natomiast prof. Dorota Maśniak skupiła się na bancassurance i ochronie kredytobiorców, a prof. Mariusz Fras omówił orzecznictwo dotyczące ubezpieczeń kredytowych.
Drugi panel obejmował wystąpienia młodych naukowców. Dr Magdalena Paleczna-Sareńcza analizowała ryzyko braku zgodności banków. Dr Jarosław Olejarz omówił zdolność kredytową, a dr Wanesa Choptiany porównała systemy ochrony konsumentów w USA, UE i Polsce. Dr Marta Paduszyńska zwróciła uwagę na potrzebę lepszej informacji kredytowej, a dr Dawid Rogoziński zbadał współpracę banków z ubezpieczycielami.
Drugi dzień konferencji rozpoczął się od wystąpienia wprowadzającego, które wygłosiła dr hab. Edyta Rutkowska-Tomaszewska, prof. UWr, przewodnicząca Doradczego Komitetu Naukowego, a następnie odbyły się dyskusje w ramach pierwszego panelu, moderowanego przez prof. Agnieszkę Malarewicz-Jakubów oraz prof. Wandę Sułkowską. Artur Zwaliński z UOKiK przedstawił problem omijania kosztów pozaodsetkowych i „rolowania kredytu”. Ziemowit Bagłajewski, Zastępca Rzecznika Finansowego, wskazał na wzrost spraw związanych z sankcją kredytu darmowego i potrzebę mediacji dla odciążenia sądów. Aleksandra Janas, Prezes Sądu Apelacyjnego w Katowicach, podkreśliła przewlekłość postępowań i konieczność alternatywnych metod rozwiązywania sporów. Emil Radziszewski z UKNF porównał kredyt hipoteczny do „produktu niebezpiecznego”, a Beata Wojciechowska z Biura RPO omówiła problemy wykluczonych obywateli z kredytami.
Uczestnicy kolejnego panelu – Jolanta Potocka, Zastępca Arbitra Bankowego; prof. Aleksander Chłopecki, Prezes Sądu Polubownego przy Komisji Nadzoru Finansowego; Beata Broniewicz-Pasieka, Stowarzyszenie Komitet Obrony Kredytobiorców; Łukasz Białach, Prezes Fundacji Ochrony Praw Kredytobiorców; Mikołaj Lechman, Powiatowy Rzecznik Konsumentów w Krotoszynie oraz Agnieszka Nowakowska z Biura Miejskiego Rzecznika Konsumentów w Warszawie – przedstawili zakres działania swoich instytucji oraz narzędzia ochrony praw konsumentów, podkreślając znaczenie mediacji. Zwrócono również uwagę na kluczową rolę edukacji i kampanii informacyjnych w zwiększaniu świadomości konsumentów, co skutkuje mniejszą liczbą naruszeń ich praw. Prelegenci ocenili obecny system ochrony konsumentów jako skuteczny, sprzeciwiając się centralizacji z powodu jej biurokratycznego i kosztownego charakteru. W trakcie dyskusji poruszono problem braku jednolitości w orzecznictwie spraw frankowych oraz różnic w zdolności kredytowej w przypadku kredytów złotowych i denominowanych. Zgłoszono także potrzebę zachęcenia banków do oferowania korzystnych warunków ugodowych. Panel moderowany był przez prof. Monikę Szaraniec oraz prof. Tomasza Nieboraka.
Następny panel, który poruszał kluczowe kwestie dotyczące rynku konsumenckich usług kredytowych, ze szczególnym naciskiem na praktyczne aspekty jego funkcjonowania, skupił przedstawicieli sektora finansowego i był moderowany przez prof. Edytę Rutkowską-Tomaszewską oraz prof. Marcina Olszaka. Udział wzięli: Paweł Zagaj ze Związku Banków Polskich; Marcin Czugan, Prezes Zarządu Związku Przedsiębiorstw Finansowych w Polsce; Paweł Grabowski z Fundacji Lendtech; Wojciech Bochenek, radca prawny oraz prof. Waldemar Rogowski z Biura Informacji Kredytowej. Dyskusja skupiła się na wyzwaniach, takich jak sankcja kredytu darmowego i problemy systemowe wpływające na stabilność rynku. Poruszono również temat nietypowych zachowań konsumentów oraz rosnącej popularności kredytów o stałej stopie procentowej. W trakcie dyskusji omówiono zalecenia mające na celu podniesienie świadomości finansowej i bezpieczeństwa konsumentów. Rekomendowano m.in. dokładną analizę warunków umowy kredytowej, uwzględnienie ryzyka związanego z kredytami denominowanymi, długoterminowe planowanie finansowe oraz szczegółową ocenę pełnych kosztów kredytu przed podjęciem decyzji o zaciągnięciu zobowiązania.
Panel końcowy, w którym udział wzięli dr hab. Edyta Rutkowska-Tomaszewska, prof. UWr (Uniwersytet Wrocławski, Doradczy Komitet Naukowy Rzecznika Finansowego); Paweł Zagaj (Związek Banków Polskich); Iwona Hulko, sędzia Sądu Rejonowego w Białymstoku oraz Dorota Karczewska, radca prawny, umożliwił prelegentom przedstawienie końcowych wniosków oraz podsumowanie konferencji. Podkreślono kluczową rolę ochrony konsumentów na rynku finansowym oraz konieczność działań regulacyjnych w tym obszarze. Przedstawiono także konkretne przykłady niedozwolonych klauzul w umowach kredytowych. Omówiono ryzyko związane z dochodzeniem praw przez konsumentów w sądach i UOKiK, uwzględniając perspektywę klientów instytucji finansowych. Zwrócono również uwagę na potrzebę współpracy między organami regulacyjnymi a sektorem bankowym, aby lepiej zrozumieć funkcjonowanie rynku finansowego z punktu widzenia konsumenta. Funkcję moderatorów pełnili prof. Mariusz Fras oraz prof. Dariusz Fuchs.
Obrady podsumował następnie Ziemowit Bagłajewski, Zastępca Rzecznika Finansowego, podkreślając znaczenie dialogu między przedstawicielami wszystkich stron zaangażowanych w funkcjonowanie rynku kredytów konsumenckich.
Konferencja była transmitowana na żywo, a zapis obrad dostępny jest na kanale YouTube Rzecznika Finansowego.
Zachęcamy też do lektury artykułu Ziemowita Bagłajewskiego, który ukazał się na stronach Dziennika Gazety Prawnej.
