W grudniu 2017 r. Sejm Rzeczpospolitej Polskiej przyjął przepisy dające możliwość wnoszenia do Sądu Najwyższego skargi nadzwyczajnej na rażąco niesprawiedliwe orzeczenia sądowe, wydane z naruszeniem praw człowieka i podstawowych standardów orzekania.
Wniesienie skargi nadzwyczajnej jest jednak dopuszczalne tylko w szczególnych okolicznościach, na zasadach określonych w ustawie o Sądzie Najwyższym, które zostaną poniżej objaśnione.
Jakie warunki muszą być spełnione, aby złożyć skargę nadzwyczajną?
Złożenie skargi nadzwyczajnej jest możliwe tylko w przypadku, gdy spełnione są rygorystyczne przesłanki określone w ustawie o Sądzie Najwyższym.
Skargę nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia sądu powszechnego lub wojskowego kończącego postępowanie w sprawie można wnieść w przypadku, gdy:
- orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji lub
- orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie lub
- zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.
Skarga nadzwyczajna może zostać złożona tylko w sytuacji, gdy kwestionowane orzeczenie nie może być zmienione lub uchylone z wykorzystaniem innych nadzwyczajnych środków zaskarżenia, takich jak na przykład skarga kasacyjna.
Termin na wniesienie skargi nadzwyczajnej
Docelowo skarga nadzwyczajna ma być środkiem zaskarżenia, który mógłby być wniesiony w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się danego orzeczenia, a jeżeli od orzeczenia została wniesiona kasacja albo skarga kasacyjna – w terminie 1 roku od dnia ich rozpoznania.
Jednakże obecnie, w początkowym okresie obowiązywania instytucji skargi nadzwyczajnej, od wyżej wymienionej zasady przewidziano następujące odstępstwa w zależności od tego,, jaki podmiot składa skargę nadzwyczajną:
- skarga nadzwyczajna składana przez Rzecznika Praw Obywatelskich lub Prokuratora Generalnego w okresie między 3 kwietnia 2018 r. a 3 kwietnia 2024 r. może dotyczyć prawomocnych orzeczeń kończących postępowanie w sprawach, które uprawomocniły się po dniu 17 października 1997 r.;
- skarga składana przez pozostałe podmioty (w tym Rzecznika Finansowego) może dotyczyć jedynie orzeczeń wydanych nie wcześniej niż 3 kwietnia 2018 r.
Kto może wnieść skargę nadzwyczajną?
Do wniesienia skargi nadzwyczajnej uprawnieni są wyłącznie:
- Prokurator Generalny
- Rzecznik Praw Obywatelskich,
- w zakresie swojej właściwości – także:
- Rzecznik Finansowy,
- Prezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej,
- Rzecznik Praw Dziecka,
- Rzecznik Praw Pacjenta,
- Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego,
- Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców i
- Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Osoba pokrzywdzona niesprawiedliwym w jej odczuciu orzeczeniem sądowym nie może zatem wnieść skargi osobiście do Sądu Najwyższego, musi się zwrócić do jednego z ww. organów.
Należy jednak pamiętać, że skarga nadzwyczajna od tego samego orzeczenia w interesie tej samej strony może być wniesiona tylko raz. Jeżeli zatem skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego wniósł już jeden z ww. podmiotów (np. RPO czy Prokurator Generalny), to wyklucza to możliwość późniejszego złożenia skargi nadzwyczajnej w tej samej sprawie przez inny podmiot (np. przez Rzecznika Finansowego). W związku z tym, w zależności od rodzaju sprawy, jakiej dotyczyło orzeczenie oraz mając na uwadze datę jego uprawomocnienia się, wniosek o wniesienie skargi nadzwyczajnej należy złożyć do właściwego uprawnionego organu.
W jakich sprawach skargę nadzwyczajną może wnieść Rzecznik Finansowy?
Rzecznik Finansowy może złożyć skargę nadzwyczajną do Sądu Najwyższego jedynie w sprawach należących do zakresu jego właściwości.
Oznacza to, że Rzecznik Finansowy może wnieść skargę nadzwyczajną wtedy, gdy spełnione są niżej wymienione warunki:
- sprawa dotyczy interesów klienta podmiotu rynku finansowego;
- sprawa dotyczy działań podmiotu rynku finansowego;
- sprawa dotyczy usługi świadczonej przez podmiot rynku finansowego.
Jak złożyć do Rzecznika Finansowego wniosek o skierowanie skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego?
Złożenie wniosku do Rzecznika Finansowego o skierowanie skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego jest bezpłatne.
Składając odpowiedni wniosek do Rzecznika Finansowego, należy w miarę możliwości :
- przedstawić opis sprawy;
- wykazać, że zachodzi jedna z niżej wymienionych przesłanek:
- orzeczenie narusza zasady lub wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji, lub
- orzeczenie w sposób rażący narusza prawo przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, lub
- zachodzi oczywista sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.
- załączyć kopię prawomocnego orzeczenia kończącego sprawę wraz ze wskazaniem daty jego prawomocności (o ile to możliwe, także z uzasadnieniem);
- załączyć kopie pism procesowych składanych w toku procesu przez obie strony sporu (pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od nakazu zapłaty, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, inne pisma procesowe składane w toku procesu czy inne rozstrzygnięcia wydawane przez sąd, niekończące postępowania);
- załączyć kopie protokołów z posiedzeń sądu oraz kopię orzeczenia sądu pierwszej instancji, jeśli w sprawie wniesiono apelację (co spowodowało rozstrzygnięcie sprawy przez sąd drugiej instancji – wówczas to orzeczenie sądu odwoławczego będzie prawomocnym orzeczeniem kończącym sprawę).
- wskazać, czy wniosek o skierowanie skargi nadzwyczajnej został skierowany do innych podmiotów, a jeśli tak, to do których.
Wniesienie skargi nadzwyczajnej przez Rzecznika poprzedzone jest analizą przekazanej dokumentacji i oceną zasadności oraz dopuszczalności jej wniesienia.
Wniosek można wysłać pocztą tradycyjną na adres: Biuro Rzecznika Finansowego, Al. Jerozolimskie 87, 02-001 Warszawa lub na adres poczty elektronicznej (biuro@rf.gov.pl).
W każdym przypadku wniosek powinien być podpisany odręcznie lub podpisem elektronicznym. Jeśli wniosek składa pełnomocnik, należy przedstawić pełnomocnictwo.
Należy też pamiętać, że w związku z sytuacją wywołaną pandemią COVID-19, Biuro Rzecznika Finansowego pozostaje zamknięte dla interesantów do odwołania.
Jakie skutki wywołuje wniesienie skargi nadzwyczajnej przez Rzecznika Finansowego?
Samo wniesienie skargi nadzwyczajnej do Sądu Najwyższego przez Rzecznika Finansowego nie oznacza, że postulaty skarżącego zostaną uwzględnione. Musi bowiem dojść do rozpoznania sprawy przez Sąd Najwyższy, który będąc niezawisły w swoim orzekaniu, może nie zgodzić się z argumentacją Rzecznika i zdecydować o oddaleniu skargi nadzwyczajnej.
W przypadku zaś uwzględnienia skargi, Sąd Najwyższy może:
- uchylić zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i stosownie do wyników postępowania – samodzielnie orzec co do istoty sprawy;
- przekazać sprawę do ponownego rozpoznania właściwemu sądowi, w razie potrzeby uchylając także wyrok sądu pierwszej instancji (co oznacza, że całe postępowanie będzie prowadzone od początku);
- umorzyć postępowanie.
Informacje o złożonych przez Rzecznika Finansowego skargach nadzwyczajnych (kliknij link)