Zmiany w zasadach gromadzenia środków emerytalnych

Z dniem 1 maja 2011 r. weszła w życie ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr 75, poz. 398). Ustawa wprowadziła istotne zmiany w sposobie gromadzenia środków na poczet przyszłej emerytury. Zasadniczą jest obniżenie części składki przekazywanej do otwartego funduszu emerytalnego. Ponadto, wprowadzono nowy instrument dla osób zainteresowanych dodatkowym oszczędzaniem na cel emerytalny.

 

Nowy podział składki emerytalnej

 

Zgodnie ze zmianą w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585, z późn. zm.), do otwartego funduszu emerytalnego będzie przekazywana część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca 2,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne należnej za okres od dnia wejścia w życie ustawy do dnia 31 grudnia 2012 r. Przed powyższa zmianą, do otwartego funduszu emerytalnego przekazywano część składki w wysokości 7,3% podstawy wymiaru składki. Od dnia 1 stycznia 2013 r. przekazywana część składki wzrośnie do 2,8% podstawy wymiaru składki, od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2014 r. będzie to 3,1% podstawy wymiaru składki, za okres od dnia 1 stycznia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. będzie to 3,3% podstawy wymiaru składki, a docelowo, od 1 stycznia 2017 r. będzie to 3,5% podstawy wymiaru składki.

Subkonto w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych

Część składki, która dotychczas była przekazywana do otwartego funduszu emerytalnego, ewidencjonowana będzie na nowym subkoncie ubezpieczonego prowadzonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ewentualne, wyegzekwowane odsetki za zwłokę od składek, są, proporcjonalnie do wysokości składek, odprowadzane do otwartego funduszu emerytalnego oraz ewidencjonowane na subkoncie.

W ramach konta ubezpieczonego Zakład prowadzi subkonto, na którym ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości wpłaconych składek, wraz z wyegzekwowanymi od tych składek odsetkami za zwłokę. Zewidencjonowanie składek na subkoncie następuje niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 15 dni roboczych, licząc od dnia otrzymania składki opłaconej przy użyciu dokumentów płatniczych, raportów miesięcznych lub deklaracji. Stan subkonta pomniejsza się o kwoty wypłaconych okresowych emerytur kapitałowych, w części obliczonej od podstawy, którą stanowiły zwaloryzowane składki i odsetki za zwłokę zewidencjonowane na tym subkoncie. Pomniejszenia dokonuje się na dzień wypłacenia tych emerytur. Na subkoncie ewidencjonuje się także informacje o wysokości należnych i wpłaconych składek, które są przekazywane na subkonto.

Waloryzacja składek zewidencjonowanych na subkoncie będzie przeprowadzana corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan subkonta nie może ulec obniżeniu. Waloryzacji podlega kwota składek i odsetek za zwłokę zewidencjonowanych na subkoncie na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu dotychczas przeprowadzonych waloryzacji. Waloryzacja składek polega na pomnożeniu składek i odsetek za zwłokę zewidencjonowanych na subkoncie przez wskaźnik rocznej waloryzacji. Wskaźnik ten jest równy średniorocznej dynamice wartości produktu krajowego brutto w cenach bieżących za okres ostatnich 5 lat poprzedzających termin waloryzacji. Wskaźnik rocznej waloryzacji ustala się z dokładnością do setnych części procentu. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie do dnia 15 maja każdego roku, wskaźnik rocznej waloryzacji. Przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek i odsetek za zwłokę zewidencjonowanych na subkoncie po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią roczną waloryzację składek, jest waloryzowana kwartalnie.

Zwaloryzowane składki i odsetki za zwłokę zewidencjonowane na subkoncie, podlegają podziałowi w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi subkonto, na zasadach określonych w przepisach o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych dotyczących podziału środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci. Część składek zewidencjonowanych na subkoncie, która w wyniku podziału przypada małżonkowi jest ewidencjonowana na subkoncie tego małżonka. Jeżeli dla małżonka nie jest prowadzone subkonto – Zakład zakłada subkonto. W przypadku gdy małżonek osoby zmarłej, dla której Zakład prowadzi subkonto, nabywa prawo do środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym jako osoba uprawniona wskazana przez zmarłego albo jako jego spadkobierca, przypadającą mu w wyniku podziału część składek zewidencjonowanych na subkoncie ewidencjonuje się na jego subkoncie, jeżeli zażąda przekazania środków zmarłego zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na jego rachunek w otwartym funduszu emerytalnym. Podział składek zewidencjonowanych na subkoncie jest dokonywany, w przypadku gdy rozwód, unieważnienie małżeństwa albo śmierć nastąpiły nie później niż w dniu złożenia wniosku o dożywotnią emeryturę kapitałową lub nabycia prawa do dożywotniej emerytury kapitałowej, jeżeli złożenie takiego wniosku nie jest wymagane. Otwarty fundusz emerytalny jest obowiązany zawiadomić Zakład o osobach, na rzecz których nastąpił podział środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi subkonto, oraz o ich udziale w tych środkach, w terminie 14 dni od dnia dokonania tego podziału. W terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia, Zakład część składek przypadających małżonkowi w wyniku podziału składek zewidencjonowanych na subkoncie ewidencjonuje na subkoncie tego małżonka jako składki, odpowiednio na dzień ustania wspólności majątkowej albo dzień śmierci ubezpieczonego, a także część składek przypadających uprawnionym w wyniku podziału składek zewidencjonowanych na subkoncie wypłaca bezpośrednio tym uprawnionym w takiej formie, w jakiej następuje wypłata w otwartym funduszu emerytalnym.

W przypadku śmierci emeryta pobierającego dożywotnią emeryturę kapitałową, jeżeli śmierć nastąpiła w ciągu 3 lat od miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono tę emeryturę, osoby, na rzecz których nastąpiła wypłata gwarantowana, o której mowa w art. 20 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. nr 228, poz. 1507 z późn. zm.), mają prawo do udziału w kwocie zwaloryzowanych składek i odsetek za zwłokę zewidencjonowanych na subkoncie emeryta, zwanych „środkami gwarantowanymi”, proporcjonalnie do ich udziału w wypłacie gwarantowanej. Środki gwarantowane są ustalane jako różnica między kwotą zwaloryzowanych składek i odsetek za zwłokę zewidencjonowanych na subkoncie emeryta a iloczynem liczby pełnych miesięcy, jakie upłynęły od początku miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono dożywotnią emeryturę kapitałową, do końca miesiąca, w którym nastąpiła śmierć emeryta, oraz trzydziestej siódmej części kwoty składek zewidencjonowanych na tym subkoncie. W terminie 14 dni od dnia dokonania wypłaty gwarantowanej, fundusz dożywotnich emerytur kapitałowych jest obowiązany zawiadomić Zakład o osobach, na rzecz których nastąpiła wypłata gwarantowana, oraz o ich udziale w tej wypłacie. W terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia, Zakład wypłaca część środków gwarantowanych bezpośrednio osobom uprawnionym.

Indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego

Znowelizowana ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych (Dz. U. nr 116, poz. 1205 z późn. zm.) otrzymuje odtąd tytuł ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. Indywidualnym kontem zabezpieczenia emerytalnego jest wyodrębniony zapis w rejestrze uczestników funduszu inwestycyjnego, wyodrębniony rachunek papierów wartościowych lub inny rachunek, na którym zapisywane są instrumenty finansowe niebędące papierami wartościowymi oraz rachunek pieniężny służący do obsługi takich rachunków w podmiocie prowadzącym działalność maklerską, lub wyodrębniony rachunek w ubezpieczeniowym funduszu kapitałowym, wyodrębniony rachunek bankowy w banku, wyodrębniony rachunek IKZE w dobrowolnym funduszu emerytalnym, prowadzone na zasadach określonych ustawą. Gromadzenie środków na IKZE następować będzie poprzez dokonywanie wpłat, wypłat transferowych oraz przyjmowanie wypłat transferowych, a także inwestowanie środków znajdujących się na IKZE. Należy podkreślić, iż wpłatą jest wpłata środków pieniężnych dokonywana przez oszczędzającego na IKZE lub przekazanie pożytków z papierów wartościowych zgromadzonych na IKE lub IKZE oszczędzającego. IKZE może być prowadzone w tych samych formach co indywidualne konto emerytalne, a zatem w formie funduszu inwestycyjnego, usług polegających na wykonywaniu zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych i prowadzenie rachunku papierów wartościowych oraz rachunku pieniężnego, ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, albo rachunku bankowego, ale także w formie dobrowolnego funduszu emerytalnego tworzonego przez powszechne towarzystwo emerytalne.

Wpłaty dokonywane na IKZE w roku kalendarzowym nie mogą przekroczyć kwoty odpowiadającej równowartości 4% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne, ustalonej dla oszczędzającego za rok poprzedni, nie więcej jednak niż 4% kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W przypadku gdy kwota wpłat nie przekracza 4% równowartości 12-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów, w terminie do dnia 15 września poprzedniego roku kalendarzowego, oszczędzający może dokonać w roku kalendarzowym wpłaty na IKZE do wysokości 4% równowartości 12-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę w poprzednim roku kalendarzowym. W przypadku IKZE prowadzonego w ramach umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ograniczenie dotyczy części składki ubezpieczeniowej stanowiącej wpłatę na IKZE.

Składki wpłacone na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego podlegają odliczeniu od dochodu. Tym samym, przepisy o podatku dochodowym od osób fizycznych traktują je podobnie jak składki na ubezpieczenie społeczne.

Wypłata środków zgromadzonych na IKZE następuje wyłącznie na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych lub w przypadku śmierci oszczędzającego - na wniosek osoby uprawnionej. Wypłata może być, w zależności od wniosku oszczędzającego albo osoby uprawnionej, dokonywana jednorazowo albo w ratach. W przypadku wypłaty w ratach środki zgromadzone przez oszczędzającego na IKZE są wypłacane przez instytucje finansowe prowadzące IKZE zgodnie z regulacjami dotyczącymi działania tych instytucji. Wypłata w ratach środków zgromadzonych przez oszczędzającego następuje przez co najmniej 10 lat. Jeżeli wpłaty na IKZE były dokonywane przez mniej niż 10 lat, wypłata w ratach może być rozłożona na okres równy okresowi, w jakim dokonywane były wpłaty. Oszczędzający, który dokonał wypłaty jednorazowej albo wypłaty pierwszej raty, nie może ponownie rozpocząć gromadzenia oszczędności na IKZE. Oszczędzający nie może dokonywać wpłat na IKZE, jeżeli została dokonana wypłata pierwszej raty.

Zakaz akwizycji

Zgodnie ze znowelizowaną treścią art. 92 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2010 r., nr 34, poz. 189 z późn. zm.), od dnia 1 stycznia 2012 r. zakazane będzie  prowadzenie działalności akwizycyjnej na rzecz otwartego funduszu polegającej na działaniach mających na celu skłonienie kogokolwiek, aby przystąpił do otwartego funduszu lub pozostawał członkiem tego funduszu, w szczególności oferowania dodatkowych korzyści materialnych z tytułu członkostwa w otwartym funduszu lub wykorzystywania stosunku nadrzędności wynikającego ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, na którym jest oparta zależność służbowa lub inna zależność o podobnym charakterze, jeżeli celem takiego działania miałoby być skłonienie kogokolwiek, aby przystąpił do funduszu lub pozostawał jego członkiem. Zakaz ten dotyczy także innej niż wyżej wskazanej działalności, jeżeli w jej ramach oferuje się dodatkowe korzyści materialne w zamian za przystąpienie do określonego otwartego funduszu lub pozostawanie jego członkiem. Karze grzywny do 1 000.000 zł podlegał będzie ten, kto wbrew zakazowi prowadzi działalność akwizycyjną polegającą na działaniach mających na celu skłonienie kogokolwiek, aby przystąpił do otwartego funduszu lub pozostawał członkiem tego funduszu, lub w ramach tej działalności oferuje określone w tym przepisie dodatkowe korzyści materialne lub wykorzystuje stosunek nadrzędności wynikający ze stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, na którym jest oparta zależność służbowa lub inna zależność o podobnym charakterze, w celu skłonienia do przystąpienia do otwartego funduszu lub pozostawania jego członkiem. Tej samej karze podlegał będzie ten, kto oferuje dodatkowe korzyści materialne w zamian za przystąpienie do określonego otwartego funduszu lub za pozostawanie jego członkiem.

Zniesienie opłat za transfer

Nowelizacja przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych zniosła opłaty jakich dotąd należało dokonać chcąc zmienić fundusz emerytalny, jeżeli przystąpienie do tego funduszu nastąpiło w ostatnich 24 miesiącach.

Mariusz Denisiuk

Załączniki

• Zmiany w zasadach gromadzenia środków emerytalnych [PDF]

Pozostałe artykuły w kategorii: Warto przecztać