Rodzice najważniejszym źródłem edukacji finansowej nastolatków - wyniki badania PISA

Rzecznik Finansowy przenalizował wyniki opublikowanego w tym roku badania PISA na temat edukacji finansowej nastolatków, przeprowadzonego pod auspicjami Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Z badania wynika, że na tle innych krajów młodzi Polacy radzą sobie całkiem nieźle, zajmując czwarte miejsce, a nastolatki wiedzę o finansach czerpią najczęściej od rodziców. Mimo dobrej pozycji w badaniu, Polacy w wieku 18 – 24 lat na koniec poprzedniego roku mieli ponad 1 mld złotych zaległości. Dlatego tak istotne jest prowadzenie akcji edukacyjnych dla rodziców, m.in. o tym jak rozmawiać z dziećmi o finansach. To ważne, gdyż w Polsce zadłużenie młodych ludzi stale rośnie.

– Nastolatkowie niedługo wkroczą w dorosłość i staną się konsumentami korzystającymi również z usług rynku finansowego i ważne, by potrafili podejmować rozsądne i świadome decyzje w zakresie ekonomii i finansów. Istotne jest więc dotarcie do młodzieży z właściwą edukacją finansową – mówi dr hab. Mariusz Jerzy Golecki, Rzecznik Finansowy – Szczególnie teraz, gdy kryzys wywołany pandemią wpłynął na finanse i oszczędności tak wielu osób – dodaje.

Z raportu PISA płynie szereg ciekawych wniosków, które mogą pomóc w dalszej edukacji nastolatków w zakresie finansów. Jednym z nich są źródła informacji, z których młodzież czerpie wiedzę. Według danych opublikowanych w raporcie, większość młodych ludzi uczy się zarządzania finansami od rodziców (94 proc. wszystkich badanych uczniów, w tym Polacy). Przy czym zauważono, że uczniowie z zamożniejszych rodzin częściej od rówieśników prowadzą dyskusje na tematy finansowe z rodzicami.

Interesujące jest, że uczniowie dosyć rzadko czerpią wiedzę na temat finansów od nauczycieli, których jako źródło wiedzy zadeklarowało jedynie 34 proc. młodych Polaków (w porównaniu do 50 proc. średniego wyniku z krajów OECD). Wyżej od pedagogów znajdują się natomiast znajomi (58 proc. Polska, 51 proc. OECD), telewizja lub radio (odpowiednio 55 proc., 50 proc.). Z badania wynika, że ważnym źródłem informacji jest Internet, który w rankingu plasuje się pomiędzy rodzicami a znajomymi. Ok. 79 proc. polskich uczniów deklaruje, że pozyskuje umiejętności finansowe w sieci. Niżej od nauczycieli, w rankingu dotyczącym Polski, znajdują się jedynie czasopisma (26 proc., OECD: 25 proc.).

– Wniosek? Warto edukować nie tylko młodzież, ale i jej rodziców, skoro to rodzice są w tak znaczącym stopniu źródłem wiedzy o finansach – mówi dr hab. Tomasz Bekrycht, kierujący Zespołem Edukacji i Statystyki w biurze Rzecznika Finansowego. – Ma to szczególne znaczenie dla rodzin mniej zamożnych. Umiejętności finansowe są bowiem istotne nie tylko dla tych, którzy inwestują duże sumy. Wręcz przeciwnie, to osoby, które dysponują stosunkowo małym budżetem muszą bardziej ostrożnie nim zarządzać. Dlatego chcemy wdrażać programy edukacyjne, które podpowiedzą rodzicom jak i kiedy rozmawiać z dziećmi o finansach. Będziemy wspierać rodziców by wyrabiali w dzieciach określone nawyki związane z zarządzaniem swoim budżetem czy korzystaniem z usług finansowych – dodaje.

Jak wynika z danych Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor i Biura Informacji Kredytowej, wszyscy młodzi Polacy mieli łącznie w końcu ubiegłego roku ponad 1 miliard złotych zaległości (przeterminowanych zobowiązań). Tomasz Bekrycht zwraca uwagę, że w Polsce notujemy też wyraźny wzrost zadłużenia wśród osób w wieku 18-24 lata i problemy z jego terminowym regulowaniem. W ciągu trzech ostatnich lat zaległości w tej grupie wiekowej wzrosły o połowę. Średnie przeterminowane zobowiązanie wzrosło z 4,9 do 7,1 tys. złotych. Rekordzista to 24 latek z Lubelszczyzny, który ma niemal 3,5 mln złotych długu!

Badanie PISA zawiera także ciekawe dane dotyczące strategii zarządzania pieniędzmi przez nastolatków. Ponad 75 proc. z nich porównuje ceny w różnych sklepach oraz ceny ze sklepu stacjonarnego z cenami w sklepie internetowym. Inną stosunkowo popularną taktyką jest powstrzymywanie się od zakupu do momentu aż produkt stanieje. Ta metoda stosowana jest przez 55 proc. polskich nastolatków. Środki finansowe młodzi Polacy czerpią głownie z kieszonkowego (58%) oraz dorywczych prac wakacyjnych. Młodzi Polacy częściej niż ich koledzy z krajów OECD zarabiają pieniądze w czasie wakacji lub po szkole (46% w porównaniu do średniej OECD – 39%).

Program badawczy PISA (Programme for International Student Assessment, Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów) prowadzony jest od 2012 roku. Najnowsze wyniki badania PISA objęły trzynaście państw członkowskich OECD oraz siedem krajów partnerskich, w tym Polskę. W programie badawczym sprawdzającym umiejętności finansowe wzięło udział ponad 117 tys. piętnastolatków z wybranych krajów, w tym ponad 4,2 tys. Polaków. Kompetencje finansowe uczniów były badane za pomocą testu komputerowego, który składał się z 43 zadań. Badane zagadnienia dotyczyły kwestii takich jak: zarządzanie finansami, ryzyko finansowe, analiza i korzystanie z informacji finansowych oraz środowiska rodzinnego i szkolnego w kontekście finansów. Każde z zadań testowych miało określoną trudność, a wynik testu uzyskany przez ucznia odpowiadał poziomowi jego umiejętności finansowych.

Szczegóły: Kompetencje finansowe polskich uczniów na podstawie badania PISA 2018 – opracowanie Rzecznika Finansowego