Rzecznik Finansowy złożył istotny pogląd w sporze dotyczącym uprawnienia do zadośćuczynienia dla osoby najbliższej poszkodowanego, który doznał ciężkiego i nieodwracalnego uszczerbku na zdrowiu. Sprawa jest już na etapie postępowania kasacyjnego, w którym ubezpieczyciel walczy o potwierdzenie braku takiego uprawnienia. Rzecznik Finansowy jest przeciwnego zdania.
– Konsekwentnie stoimy na stanowisku, że najbliższym osób ciężko i nieodwracalnie poszkodowanych np. w wypadku komunikacyjnym, należy się zadośćuczynienie. Mówimy przecież o sytuacjach w której poszkodowany żyje, ale nie ma z nim żadnego kontaktu lub jest on mocno ograniczony, a leczenie nie rokuje znaczącej poprawy. W takiej sytuacji nie ma możliwości nawiązania normalnej relacji między bliskimi. Istnieje bogate orzecznictwo wskazujące, że taka sytuacja narusza dobro osobiste w postaci więzi emocjonalnej łączącej osoby bliskie – mówi dr hab. Mariusz Jerzy Golecki, Rzecznik Finansowy.
Matka poszkodowanej vs. ubezpieczyciel
W tej konkretnej sprawie o zadośćuczynienie walczy matka dziewczynki poszkodowanej w wypadku w lutym 2011 r. Jej córka przechodziła na oznakowanym przejściu dla pieszych w pobliżu szkoły. Skutkiem wypadku jest niedowład czterokończynowy. Obecnie jest ona niezdolna do samodzielnej egzystencji, do wykonywania podstawowych czynności życiowych i w konsekwencji do nawiązania typowej dla więzi rodzinnej relacji z rodzicami.
Ubezpieczyciel broni się przed wypłatą zadośćuczynienia argumentując, że takie dobro osobiste w ogóle nie istnieje. Jego zdaniem, nawet jeśli uznać jego istnienie, to w tej sprawie nie doszło do jego naruszenia, gdyż córka pozostaje z matką w świadomym, logicznym kontakcie, wyraża wobec niej uczucia, a tym samym została zachowana więź rodzinna. Argumentuje też, że sytuacja spowodowała, że więź jaka obecnie łączy matkę z córką jest niewątpliwie głębsza i mocniejsza.
Izba Cywilna vs. Izba Kontroli
Sprawą zajmowały się już sądy niższych instancji, ostatecznie podzielając argumenty matki dziewczynki. Obecnie będzie ją rozpatrywał Sąd Najwyższy, do którego ubezpieczyciel złożył skargę kasacyjną. O wsparcie Rzecznika Finansowego na tym etapie poprosił pełnomocnik rodziny walczącej z ubezpieczycielem.
– Liczę, że sąd przychyli się do argumentacji pełnomocnika i naszego stanowiska przedstawionego w istotnym poglądzie. Przypomnę, że w marcu 2018 r., Izba Cywilna trzykrotnie tego samego dnia potwierdziła uprawnienia bliskich do zadośćuczynienia w podobnych sytuacjach – mówi Mariusz Golecki.
Spory interpretacyjne odżyły po uchwale Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN z 22 października 2019 r., która zajęła zupełnie przeciwstawne stanowisko do przedstawionego przez Izbę Cywilną SN. Wpłynęło to na praktyki ubezpieczycieli, którzy zmienili procesy likwidacji i zaczęli ponownie odmawiać wypłaty świadczeń. Dlatego Rzecznik Finansowy wystąpił w grudniu 2019 r. do I Prezes Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały usuwającej rozbieżności. Zaapelował też o zwołanie posiedzenia w poszerzonym składzie Sądu Najwyższego. W ostatnich tygodniach I Prezes Sądu Najwyższego podjęła decyzję, że tą kwestią zajmie się 25 marca 2021 r. skład połączonych Izb Sądu Najwyższego Cywilnej oraz Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Dzięki temu uchwała uzyska moc zasady prawnej i ostatecznie zostaną usunięte rozbieżności w orzecznictwie.
Kalendarium działań Rzecznika Finansowego na rzecz potwierdzenia uprawnienia do zadośćuczynienia dla najbliższych osób poszkodowanych np. w wypadkach komunikacyjnych czy na skutek błędu lekarskiego.
21 kwietnia 2017 r. – Wniosek Rzecznika Finansowego do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie: Czy bliscy osób żyjących, ale ciężko poszkodowanych w wypadkach komunikacyjnych mogą żądać od ubezpieczyciela sprawcy wypadku wypłaty zadośćuczynienia?
27 marca 2018 r. – uchwała Sądu Najwyższego wydana na wniosek Rzecznika Finansowego (III CZP 36/17). Uznał, że sąd może przyznać zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu. Takie samo stanowisko Sąd przedstawił w dwóch pozostałych uchwałach dotyczących tego samego problemu (III CZP 69/17 i III CZP 60/17).
13 grudnia 2019 r.- Wystąpienie Rzecznika Finansowego o uchwałę w związku z dostrzeżonymi rozbieżnościami w orzecznictwie. To reakcja na uchwałę Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN z 22 października 2019 r. (sygn. akt I NSNZP 2/19). Zajęła ona zupełnie przeciwstawne stanowisko do przedstawionego 27 marca 2018 r. przez Izbę Cywilną SN.
23 grudnia 2019 r. – Apel Rzecznika Finansowego o jak najszybsze rozstrzygnięcie rozbieżności w związku z tym, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, po raz kolejny zajęła zupełnie przeciwstawne stanowisko do tego prezentowane przez Izbę Cywilną SN.
7 października 2020 r. – informacja o decyzji I prezes Sądu Najwyższego, że wątpliwości rozstrzygnie 25 marca 2021 r. skład połączonych Izb Sądu Najwyższego Cywilnej oraz Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Dzięki temu uchwała uzyska moc zasady prawnej.
