20 lat Rzecznika Ubezpieczonych i 10 lat Rzecznika Finansowego  

30 lat działalności na rzecz konsumentów usług finansowych. 

Dlaczego Rzecznik Finansowy jest potrzebny?

• Rzecznik Finansowy jest organem kadencyjnym i niezależnym. Dzięki temu może obiektywnie oceniać sposób przestrzegania praw klientów podmiotów rynku finansowego i podejmować działania na rzecz ich ochrony.
• W obecnym systemie pełni rolę sygnalisty nieprawidłowości. Ściśle współpracuje np. z Komisją Nadzoru Finansowego i Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
• Każdy zgłaszający się do Rzecznika Finansowego otrzymuje wsparcie. Nawet jeśli instytucja finansowa nie zmieni decyzji, to klient otrzymuje pełną, bezpłatną informację dotyczącą jego uprawnień w danej sprawie.
• Skutecznie wpływa na ujednolicenie orzecznictwa w sprawach dotyczących ubezpieczeń i innych usług finansowych, przez występowanie do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie rozbieżności.
• Przez postępowania interwencyjne i polubowne zmniejsza liczbę sporów sądowych dotyczących usług finansowych.
• Pozwy wytaczane przeciw podmiotom rynku finansowego w sprawach indywidualnych lub grup klientów, mają znaczenie nie tylko dla konsumentów będących stroną danego sporu. Są ważną wskazówką dla innych znajdujących się w podobnej sytuacji oraz podmiotów rynku finansowego.
• Inicjuje i wspiera działania z zakresu edukacji finansowej, informując klientów podmiotów rynku finansowego o ich prawach.
• Rozwijając biura terenowe, zwiększa bezpośredni dostęp obywateli do porad i pomocy.

Jak zmieniały się kompetencje Rzecznika Finansowego.

Rzecznik Ubezpieczonych zajmował się wspieraniem obywateli w sporach z zakładami ubezpieczeń i funduszami emerytalnymi. Przekształcenie go w Rzecznika Finansowego oznaczało poszerzenie kompetencji o możliwość podjęcia działań wobec innych podmiotów szeroko pojętego rynku finansowego. Obecnie są to m.in. banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo kredytowe, firmy pożyczkowe, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, instytucje płatnicze i inne podmioty rynku finansowego.

Jak Rzecznik Finansowy/Ubezpieczonych wspierał klientów rynku ubezpieczeniowego?

Dzięki Rzecznikowi Finansowemu oferowane dziś ubezpieczenia o charakterze inwestycyjnym nie są już tak toksycznymi produktami, jak kilka lat temu.

• Rzecznik, wtedy jeszcze Ubezpieczonych, jako pierwszy alarmował o problemach posiadaczy polis z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Skarżyli się, że oferowane im umowy są w praktyce wysoce ryzykownymi i kosztownymi instrumentami.
• Na podstawie tych skarg Rzecznik przygotował I Raport o tego typu umowach, opublikowany grudniu 2012 r. Tą publikacją ośmielił klientów do dochodzenia swoich praw. Stąd w kolejnych latach trafiły do niego tysiące wniosków o interwencję i przedstawienie istotnego poglądu w sprawie na etapie sporu sądowego.
• Efektem były zmiany w ustawie o działalności ubezpieczeniowej wprowadzone w 2015 r., ułatwiające rezygnację z nowo zawieranych umów i ograniczające straty klienta w takim przypadku. Pojawiły się też ankiety dotyczące badania wiedzy i doświadczenia klientów. Działania podjęły też inne instytucje np. KNF czy UOKiK.
• W 2016 r. Rzecznik opublikował II Raport, który stanowił praktyczne kompendium zbierające doświadczenia i orzecznictwo sądowe dotyczące sporów klientów z instytucjami finansowymi oferującymi polisy z UFK.
• W lipcu 2021 Komisja Nadzoru Finansowego podjęła tzw. interwencję produktową. Wskazanie niepożądanych cech takich produktów, poprawa jakościowa w zakresie kosztów i opłat oraz wymuszenie odejścia od profilu typowo inwestycyjnego, na rzecz ochronno-inwestycyjnego z pewnością przyczyni się do polepszania sytuacji konsumentów zawierających tego typu umowy.

Uprawnienia klientów ubezpieczycieli i poszkodowanych w wypadkach, uzyskane dzięki działaniom Rzecznika Finansowego/Ubezpieczonych

• Poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych łatwiej jest uzyskać pokrycie kosztów leczenia i rehabilitacji w placówkach prywatnej służby zdrowia. Nie muszą czekać w długich kolejkach w systemie publicznym.

Takie uprawnienie wynika z uchwały Sądu Najwyższego wydanej na wniosek Rzecznika Finansowego w dniu 19 maja 2016 r. (III CZP 63/15).

• Poszkodowany, który doznał szkodzie na osobie może żądać od ubezpieczyciela sprawcy wypadku wypłaty odszkodowania z tytułu kosztów opieki sprawowanej nad nim przez osoby najbliższe

Takie uprawnienie wynika z uchwały Sądu Najwyższego wydanej na wniosek Rzecznika Finansowego z dnia 22 lipca 2020 r. (III CZP 31/19).

• Poszkodowani w wypadkach drogowych otrzymali prawo do zwrotu wydatków na najem pojazdu zastępczego na czas naprawy ich uszkodzonego auta. Ubezpieczyciele, którzy przez lata odmawiali wypłat odszkodowania z tego tytułu dzisiaj sami oferują pomoc w wynajęciu pojazdu zastępczego

Takie uprawnienie wynika z uchwały Sądu Najwyższego wydanej na wniosek Rzecznika Finansowego 17 listopada 2011 r. (III CZP 05/11).

• Poszkodowani w wypadkach drogowych mogą żądać od ubezpieczyciela sprawcy wypłaty odszkodowania ustalonego według cen części nowych – co do zasady oryginalnych – bez tzw. potrąceń amortyzacyjnych z powodu wieku pojazdu. Nie zawsze tak było, a ubezpieczyciele przez stosowanie części używanych i amortyzację albo najgorszych zamienników drastycznie zaniżali należne odszkodowania,

Takie uprawnienie wynika z orzeczeń Sądu Najwyższego wydanych na wniosek Rzecznika z dnia 12 kwietnia 2012 r. (III CZP 80/11) i z dnia 20 czerwca 2012 r. (III CZP 85/11).

• Poszkodowani w wypadkach drogowych, którzy nie zdecydowali się na naprawę uszkodzonego samochodu, mogą żądać od ubezpieczyciela odszkodowania obejmującego koszty naprawy łącznie z podatkiem VAT.

Takie uprawnienie wynika z uchwały SN wydanej z wniosku Rzecznika z dnia 17 maja 2007 r. (III CZP 150/06). Z ustnego uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2025 r. (sygn. akt III CZP 32/24), wynika, że ta kwestia nie budzi już wątpliwości.

• Poszkodowani w wypadkach komunikacyjnych mogą żądać pokrycia kosztów naprawy swoich samochodów do 100% wartości z dnia szkody. Dopiero po przekroczeniu tego limitu ustalana jest szkoda całkowita. Nie zawsze tak było, w przeszłości często przyjmowano limit 70% wartości auta.

Takie uprawnienie wynika z orzeczenia Sądu Najwyższego wydanego na wniosek Rzecznika z dnia 12 stycznia 2006 r. (III CZP 76/05).

• Rodziny poszkodowanych lub inni uprawnieni otrzymują pełen zwrot kosztów pochówku, bez pomniejszania wypłaty o kwotę zasiłku pogrzebowego.

Takie uprawnienie wynika z uchwały Sądu najwyższego z dnia 15 maja 2009 r., wydanej na wniosek Rzecznika Ubezpieczonych. (sygn. akt III CZP 140/08)

• Poszkodowani w wypadkach komunikacyjnych mogą liczyć na pokrycie kosztów usługi niezależnego rzeczoznawcy przez ubezpieczyciela, jeśli ten zaniżył odszkodowanie. Pozwala to rzetelnie ocenić rozmiary szkody i ułatwia prowadzenie ewentualnych sporów z ubezpieczycielem. 

Takie uprawnienie wynika z uchwały Sądu Najwyższego wydanej na wniosek Rzecznika Finansowego 2 września 2019 r. (III CZP 99/18).

Jak Rzecznik Finansowy wspiera klientów rynku bankowego i kapitałowego?

Dzięki Rzecznikowi Finansowemu odzyskanie pieniędzy omyłkowo przelanych na niewłaściwe konto bankowe jest dziś łatwiejsze.

Takie możliwości stworzyła ustawa z dnia 22 marca 2018 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018 poz. 864). Została ona uchwalona z inicjatywy Rzecznika Finansowego, zgłoszonej w ramach Zespołu Analiz Systemowych przy Prezydencie RP. Dzięki temu weszła w życie ustawa wprowadzająca jasną i jednolitą procedurę odzyskiwania pieniędzy, które na skutek pomyłki klienta (np. wpisanie błędnego numeru odbiorcy) trafiły na niewłaściwe konto. Jeśli odbiorca nie odda pieniędzy dobrowolnie w ramach wspominanej procedury, bank może przekazać jego dane klientowi, co pozwoli mu na złożenie pozwu w sądzie. Przed zmianami uniemożliwiała to tajemnica bankowa.

Dzięki Rzecznikowi Finansowemu dziś większość banków i firm pożyczkowych nie kwestionuje już prawa do proporcjonalnego zwrotu części opłat, w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego.

Rzecznik Finansowy wspólnie z prezesem UOKIK wydali w maju 2016 r. stanowisko dotyczące zasad rozliczeń tego typu kredytów. Zachęciło to klientów do dochodzenia swoich praw. Rzecznik Finansowy konsekwentnie wspierał ich w ramach postępowań interwencyjnych. Na etapie postępowań sądowych wydawał tzw. istotne poglądy. Dziś linia orzecznicza, ugruntowana wyrokiem TSUE, jest na tyle korzystna dla klientów, że większość banków i firm pożyczkowych właściwie rozlicza wcześniej spłacone kredyty.

Dzięki konsekwentnemu wsparciu „frankowiczów” przez Rzecznika Finansowego dziś banki masowo zawierają ugody.

W czerwcu 2016 r. Rzecznik Finansowy wydał Raport dotyczący tzw. kredytów walutowych. Argumentacja w nim zawarta zachęciła „frankowiczów” do dochodzenia swoich praw w sądach. Obecnie linia orzecznicza jest jednoznacznie korzystna dla posiadaczy takich umów. Skutek jest taki, że banki masowo zawierają ugody na warunkach, o których jeszcze kilka lat temu nie chciały nawet słyszeć.

Dzięki wystąpieniu Rzecznika Finansowego do Sądu Najwyższego jasne są zasady rozliczenia stron w przypadku uznania umowy kredytu za nieważną.

Jeśli sąd uzna umowę za nieważną, kredytobiorca ma prawo domagać się od banku zwrotu w całości spełnionych świadczeń. Z kolei bank musi wystąpić z własnym roszczeniem, jeśli chce dochodzić zwrotu wypłaconego kredytu. Taki sposób rozliczenia wynika z tzw. teorii dwóch kondykcji. Jej stosowanie wynika z uchwały Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. (III CZP 6/21).

Dzięki wystąpieniu Rzecznika Finansowego do Sądu Najwyższego jest jasne, że wypowiedzenie umowy kredytu nie wpływa na bieg terminu przedawnienia roszczeń o zapłatę rat kredytu, które stały się wymagalne przed wypowiedzeniem umowy.

Każda rata kredytu posiada inny termin wymagalności, który wynika z umowy i harmonogramu spłat i w związku z tym przedawnia się oddzielnie, wraz z upływem 3-letniego terminu, licząc od następnego dnia, w którym powinna zostać spłacona zgodnie z  zawartą umową, a w sytuacji wypowiedzenia przez bank umowy, w związku z niedotrzymaniem przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo gdy kredyt nie jest spłacany, całość niespłaconego kredytu staje się wymagalna, jednakże od tego momentu należy liczyć bieg terminu przedawnienia rat kredytu, których termin płatności przed wypowiedzeniem umowy jeszcze nie nastąpił. Wypowiedzenie umowy kredytu nie zmienia zaś terminów wymagalności rat, których terminy płatności upłynęły wcześniej.  Taka zasada wynika z uchwały Sądu Najwyższego z 10 maja 2023 r. (III CZP 52/22).

Rzecznik Finansowy broni praw ofiar nieautoryzowanych transakcji, którym banki nie chcą zwracać pieniędzy zgodnie z zasadą D+1, czyli następnego dnia po zgłoszeniu takiej transakcji.

Rzecznik Finansowy wspiera poszkodowanych w wyniku tzw. nieautoryzowanych transakcji. Niektóre banki interpretują obowiązujące zasady na swój sposób. Odmawiają zwrotu środków, argumentując, że poinformowały organy ścigania o takiej transakcji. Tymczasem mają takie prawo, tylko w sytuacji, gdy zgłosiłyby próbę oszustwa, dokonanej przez samego płatnika. Coraz częstsze są jednak sytuacje, w których banki oddają pieniądze, z zastrzeżeniem, że wystąpią do klienta o ich zwrot i jeśli tego nie zrobi, wytoczą powództwo.

Rzecznik Finansowy walczy o prawo posiadaczy kredytów konsumenckich klientów do stosowania sankcji kredytu darmowego.

Kredytobiorcy mogą zwracać się z wnioskiem o zastosowanie sankcji kredytu darmowego w sytuacji naruszenia przez kredytodawcę obowiązków informacyjnych oraz złej oceny zdolności kredytowej, skutkującej nadmiernym obciążeniem finansowym konsumenta.

Kredytodawcy odrzucają jednak takie wnioski, wskazując np. na konieczność uwzględnienia zasad proporcjonalności w stosowaniu sankcji kredytu darmowego. Rzecznik Finansowy kwestionuje takie podejście.

Rzecznik Finansowy nadzoruje przestrzeganie wymogów dostępności usług bankowości detalicznej.

Wszyscy konsumenci mają prawo oczekiwać, że usługi bankowości detalicznej oferowane na polskim rynku będą dostępne. To znaczy, że będą mogli z nich w pełni skorzystać bez niczyjej pomocy. W szczególności chodzi o osoby ze szczególnymi potrzebami, z niepełnosprawnością lub innymi ograniczeniami zmysłowymi bądź ruchowymi. Od czerwca 2025 r. Rzecznik nadzoruje przestrzeganie przepisów m.in. w zakresie usług płatniczych, prowadzenia rachunków, zawierania umów o kredyt konsumencki i hipoteczny oraz działalności maklerskiej.