Sąd Najwyższy uwzględnił kolejną skargę nadzwyczajną złożoną w maju 2022 r. przez Rzecznika Finansowego na rzecz klientki banku. Sąd uchylił w całości prawomocny wyrok, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania. Wcześniej, sąd uwzględnił wniosek Rzecznika zawarty w skardze i wstrzymał wykonanie zaskarżonego wyroku, dzięki czemu nie doszło do licytacji nieruchomości klientki i utraty przysłowiowego dachu nad głową. Sąd Najwyższy podzielił stanowisko Rzecznika wskazując, że w sprawie doszło do naruszenia konstytucyjnej zasady maksymalizacji ochrony konsumentów.
Sprawa dotyczyła klientki, która zawarła z bankiem umowę kredytu indeksowanego do waluty obcej na cele konsumenckie, zabezpieczonej hipoteką kaucyjną. Zgodnie z postanowieniami umowy w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków miała być przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów Banku – obowiązującego w dniu uruchomienia środków. Zaś wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty. Kwota raty spłaty obliczana była według kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w banku na podstawie obowiązującej w banku Tabeli Kursów z dnia wpływu środków.
Przyjmując, że klientka nie wywiązuje się z zobowiązania, bank wypowiedział jej umowę, a następnie dokonał cesji wierzytelności na inny podmiot, który wystąpił przeciwko konsumentce do sądu z powództwem o zapłatę celem realizacji przysługującej mu hipoteki. Sąd uwzględnił powództwo w całości.
Rzecznik Finansowy dokonując analizy sprawy doszedł do wniosku, że prawomocne orzeczenie sądu w sposób rażący narusza przepisy prawa materialnego oraz zasady wolności i prawa człowieka i obywatela określone w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Orzeczenie naruszało m.in. zasadę związania prawem międzynarodowym określoną w art. 9 Konstytucji. Zasada ta rozumiana jest jako powinność uwzględnienia przy wykładni prawa krajowego prawa UE, w szczególności Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r., w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich i zasady ochrony konsumentów jako słabszej strony stosunków cywilnoprawnych z przedsiębiorcą. Obowiązkiem władzy publicznej jest również ochrona konsumentów przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Rzecznik zwrócił w tym kontekście uwagę na naruszenie zasady określonej w art. 76 Konstytucji, poprzez nieuwzględnienie konsumenckiego charakteru sprawy, niezbadanie z urzędu ważności (skuteczności) i uczciwości postanowień umowy kredytu hipotecznego, co w konsekwencji doprowadziło do niewłaściwego zastosowania przepisu zgodnie z którym, hipoteka wygasa w przypadku wygaśnięcia wierzytelności nią zabezpieczonej – art. 94 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece.
Warto dodać, że sąd miał obowiązek ocenić treść zawartej umowy kredytu, która zawiera klauzule niedozwolone, i wziąć pod uwagę wszelkie okoliczności związane z dochodzonym roszczeniem. A to zdaniem Rzecznika mogłoby doprowadzić do ustalenia nieważności umowy kredytu, co pociągnęłoby za sobą ustalenie wygaśnięcia hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu. Hipoteka jest bowiem prawem akcesoryjnym, związanym z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Oznacza to, że jej istnienie i treść zależą od tej wierzytelności.
