W dniu 11 września 2024 r. Sąd Najwyższy w siedmioosobowym składzie wydał uchwałę w sprawie ustalania wysokości odszkodowania (szkoda częściowa) w przypadku wystąpienia następczej niemożliwości przywrócenia stanu poprzedniego, co ma miejsce np. w razie zbycia pojazdu w stanie uszkodzonym lub jego uprzedniego naprawienia.
Do momentu zapadnięcia uchwały w judykaturze istniał spór wokół pozostających ze sobą w sprzeczności orzeczeń co do zasady określenia wysokości szkody na dzień jej zaistnienia oraz rozumieniem szkody jako „zjawiska dynamicznego”, którego postać i wielkość może zmieniać się w czasie, a jego ostateczna wysokość może zostać wyliczona jedynie w dacie zamknięcia postępowania sądowego. Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego dot. kwestii objętych pytaniem prawnym Rzecznika Finansowego służy m.in. dookreśleniu charakteru i zakresu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.
Istnienie tak dalekich rozbieżności w orzecznictwie powodowało zwiększenie liczby sporów sądowych pomiędzy poszkodowanymi i ubezpieczycielami oraz wydłużenie trwających postępowań ze względu na powoływanie się przez strony sporu na odmienne stanowiska. Rzecznik Finansowy dostrzegając istniejący problem i dążąc do ujednolicenia linii judykatury w dniu 12 grudnia 2023 r. skierował do Sądu Najwyższego wniosek (Wnioski o uchwałę Sądu Najwyższego – Rzecznik Finansowy (rf.gov.pl)) mający na celu usunięcie rozbieżności orzeczniczych przy ustalaniu wysokości odszkodowania. Część orzeczeń pozbawiała możliwości ustalania odszkodowania na podstawie kosztorysu bez obowiązku naprawy uszkodzonego samochodu i niezależnie od następczych działań poszkodowanego, zaś inne orzeczenia sprowadzały się do określenia wysokości odszkodowania odpowiadającej jedynie faktycznie poniesionym kosztom naprawy przy jednoczesnym uniemożliwieniu m.in. zbycia pojazdu (przedmiot w stanie uszkodzonym na dzień wyrokowania powinien stanowić element majątku poszkodowanego), zaś w przypadku jego sprzedaży ograniczała odszkodowanie do różnicy między wartością pojazdu przed uszkodzeniem a uzyskaną przez poszkodowanego ceną jego sprzedaży.
Sąd Najwyższy w dniu 11 września 2024 r. podjął uchwałę (sygn. III CZP 65/23) o następującej treści:
Jeżeli naprawa pojazdu przez poszkodowanego stała się niemożliwa, w szczególności w razie zbycia lub naprawienia pojazdu, nie jest uzasadnione ustalenie wysokości odszkodowania z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jako równowartości hipotetycznych kosztów naprawy.
Sąd Najwyższy niestety nie podzielił prezentowanego przez Rzecznika stanowiska znajdującego oparcie w licznych i uprzednich orzeczeniach Sądu Najwyższego, jak i sądów powszechnych, sprowadzającego się do stwierdzenia, że nie można odmiennie traktować poszkodowanych, którzy naprawili pojazd i tych, którzy naprawy nie dokonali, jak również tych którzy po szkodzie częściowej dokonali zbycia pojazdu od tych, którzy pozostawili go w swoim majątku, pomimo iż Rzecznik Finansowy podkreślał, że odmienne ich traktowanie budziłoby wątpliwości z perspektywy konstytucyjnej zasady równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP), a także stoi w sprzeczności z nałożonymi na państwa członkowskie Unii obowiązkami wynikającymi z Dyrektyw w sprawie ubezpieczeń komunikacyjnych. Należy bowiem zwrócić uwagę, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 30 marca 2023 r. o sygn. C-618/21, zapadłym z wniosku złożonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, zauważył, iż okoliczność taka jak zbycie pojazdu przez poszkodowanego nie może prowadzić do wyłączenia bądź ograniczenia obowiązku pokrycia odszkodowania w pełni.
Można odnieść wrażanie, że uchwała Sądu Najwyższego stanowi kontynuację jednej z tez zawartej w treści uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2024 r. o sygn. III CZP 142/22. Sąd Najwyższy we wskazywanej uchwale zwrócił bowiem uwagę, że szkoda ma charakter dynamiczny, a zatem następcze działania poszkodowanego będą miały wpływ na ustalenie wysokości odszkodowania. Jednakże warto zwrócić uwagę, iż ww. uchwała przyznała poszkodowanym szerokie uprawnienie w dochodzeniu odszkodowania z ubezpieczenia OC komunikacyjnego.
Zdaniem Rzecznika Finansowego przedmiotowe rozstrzygnięcie (pomimo że nie wpisuje się w zapatrywania na omawianą materię Rzecznika Finansowego oraz jest w opozycji do dominującej dotychczas linii orzeczniczej SN, jak i sądów powszechnych) jest bardzo istotne z punktu widzenia praktyki obrotu na rynku ubezpieczeniowym. Wprowadza bowiem zasadę pewności prawa oraz przecina istniejące dotychczas wątpliwości prawne na temat możliwości dochodzenia hipotetycznych kosztów naprawy w konkretnych stanach faktycznych.”
