W dniu 13 lutego 2025 roku TSUE wydał wyrok, w którym rozpatrzył wniosek o wydanie orzeczenie w trybie prejudycjalnym złożony przez sąd odsyłający tj., Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie (Polska) z dnia 25 lipca 2023 r. Lexitor sp. z o.o. przeciwko Alior Bank S.A. (Sprawa C-472/23).
Sąd odsyłający rozpoznając sprawę o zapłatę przeciwko bankowi w związku ze skorzystaniem z sankcji przewidzianej art. 45 Ustawy o kredycie konsumenckim (sankcja kredytu darmowego) powziął wątpliwości w zakresie wykładni przepisów prawa w następującym stanie faktycznym.
W trakcie wykonywania umowy o kredyt konsumencki bank pobierał odsetki naliczone nie tylko od kwoty, która została konsumentowi bezpośrednio wypłacona, ale również od kredytowanych przez bank kosztów kredytu. Gdyby odsetki naliczać jedynie od całkowitej kwoty pożyczki, rzeczywista roczna stopa procentowa byłaby niższa niż ta wskazana w umowie kredytu. Ponadto w toku postępowania Sąd ustalił, że w świetle umowy kredytu warunkiem umożliwiającym zmianę opłat jest między innymi zmiana cen usług i operacji, z których bank korzysta przy wykonywaniu poszczególnych czynności bankowych i nie bankowych, jak również zmiana lub wydanie między innymi nowych orzeczeń sądowych, orzeczeń organów administracji czy zaleceń lub rekomendacji uprawnionych organów w zakresie mającym wpływ na koszty ponoszone przez bank w związku z wykonywaniem umowy o kredyt.
W związku z powyższym sąd odsyłający postanowił przedstawić TSUE trzy następujące pytania.
Pytanie pierwsze: „Czy art. 10 ust. 2 lit. g) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG1 w kontekście motywu 6, 8 i 31 dyrektywy należy rozumieć w ten sposób, że w przypadku, w którym, z uwagi na uznanie części postanowień umowy kredytu konsumenckiego za nieuczciwe, rzeczywista roczna stopa oprocentowania kredytu podana przez kredytodawcę przy zawarciu umowy jest wyższa niż przy założeniu, że nieuczciwy warunek umowny nie jest wiążący, kredytodawca uchybił obowiązkowi nałożonemu na niego w tym przepisie?
Pytanie drugie: „Czy art. 10 ust. 2 lit. k) dyrektywy 2008/48/WE w kontekście motywu 6, 8 i 31 dyrektywy należy rozumieć w ten sposób, że wystarczające jest podanie konsumentowi informacji o tym jak często, w jakich sytuacjach i o jaki maksymalnie procent mogą być podwyższone opłaty związane z wykonywaniem umowy, nawet jeśli konsument nie może zweryfikować zaistnienia danej sytuacji, a opłata może w konsekwencji zostać podwojona?”
Pytanie trzecie: „Czy art. 23 dyrektywy 2008/48/WE w kontekście motywu 6, 8, 9 i 47 dyrektywy należy rozumieć w ten sposób, że sprzeciwia się on przepisom krajowym, które przewidują jedynie jedną sankcję za naruszenie obowiązku informacyjnego nałożonego na kredytodawcę, niezależenie od stopnia naruszenia obowiązku informacyjnego i jego wpływu na ewentualną decyzję konsumenta co do zawarcia umowy kredytu, która obejmuje uczynienie kredytu nieoprocentowanym i bezpłatnym?”
W odpowiedzi na pytanie pierwsze TSUE wskazał, że w art. 10 ust. 2 lit. g. dyrektywy 2008/48 unijny prawodawca przyjął, iż w umowie kredytu w sposób jasny i zwięzły określa się: RRSO i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta. Trybunał przypomniał, że RRSO oblicza się w chwili zawarcia umowy. Obliczenie RRSO zakłada jednak, że umowa będzie obowiązywać przez umówiony okres. W związku z tym wskazanie w umowie kredytu RRSO, która okazuje się zawyżona ze względu na fakt, że niektóre warunki tej umowy zostały następnie uznane za nieuczciwe, nie stanowi samo w sobie naruszenia obowiązku informacyjnego.
W zakresie pytania drugiego TSUE uznał, że art. 10 ust. 2 lit. k) dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, że fakt, iż umowa o kredyt wymienia pewną liczbę okoliczności uzasadniających zwiększenie opłat związanych z wykonaniem umowy, przy czym właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny konsument nie jest w stanie zweryfikować ich wystąpienia ani ich wpływu na te opłaty, stanowi naruszenie obowiązku informacyjnego ustanowionego w tym przepisie, o ile wskazanie to może podważyć możliwość dokonania przez tego konsumenta oceny zakresu jego zobowiązania. Tym samym przyjąć należy, że sąd krajowy powinien zbadać czy konsument był w chwili zawarcia umowy zdolny do oceny w jaki sposób (kiedy) i wedle jakich kryteriów może wzrosnąć jego zobowiązanie względem banku w przyszłości – nie jest wystarczające samo określenie „na oko” maksymalnego zakresu wzrostu zobowiązania, szczególnie jeżeli w umowie posłużono się wskaźnikami trudnymi do zweryfikowania przez konsumenta zarówno przed zawarciem umowy, jak i w trakcie jej wykonywania. Ostatecznie więc postanowienia umowy podlegają kontroli sądowej i to zadaniem sądu w sprawie spornej jest ocenienie czy konsument na gruncie umowy ma możliwość dokonania oceny zakresu swojego zobowiązania.
W odpowiedzi na pytanie trzecie TSUE orzekł, iż art. 23 dyrektywy 2008/48 nie sprzeciwia się przepisom prawa krajowego, które przewidują jedynie jedną sankcję za naruszenie obowiązku informacyjnego nałożonego na kredytodawcę, niezależnie od stopnia naruszenia obowiązku informacyjnego i jego wpływu na ewentualną decyzję co do zawarcia umowy kredytu, jeżeli naruszenie to może podważyć możliwość oceny przez konsumenta zakresu jego zobowiązania . Zgodnie z art. 23 dyrektywy 2008/48 państwa członkowskie ustanawiają system sankcji mających zastosowanie w wypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą i podejmują wszelkie niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. Z motywu 47 wspomnianej dyrektywy wynika, że o ile wybór rzeczonych sankcji pozostaje w gestii państw członkowskich, o tyle sankcje te powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające (zob. podobnie wyrok z dnia 27 marca 2014 r., LCL Le Crédit Lyonnais, C-565/12, EU:C:2014:190, pkt 43). Oczywiście waga naruszenia każdego z obowiązków informacyjnych oraz konsekwencje, jakie z tego wynikają dla klientów, mogą różnić się w zależności od przypadku, którego ocena musi być zawsze indywidualna. Z tych względów Rzecznik Finansowy przypomina klientom banków o możliwości złożenia reklamacji do banku w razie powzięcia wątpliwości dotyczących umów kredytu konsumenckiego, a w razie rozstrzygnięcia takiej reklamacji na niekorzyść klienta, o możliwości skierowania sprawy do Rzecznika Finansowego (więcej informacji zobacz: https://rf.gov.pl/dla-klientow/postepowania-interwencyjne/).
Rzecznik Finansowy dr Michał Ziemiak z satysfakcją przyjął rozstrzygnięcie TSUE, uznając je za potwierdzenie stanowiska Rzecznika w sprawie SKD oraz ważny krok w kierunku zwiększania poziomu ochrony klientów na rynku finansowym.
Link do wyroku TSUE:
