W dniu 16 lutego 2023 r. została ogłoszona opinia Rzecznika Generalnego w sprawie C-520/21 dot. dopuszczalności żądania przez banki tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy kredytu waloryzowanego.
Rzecznik Generalny w pełni poparł argumentację zaprezentowaną przez Rzecznika Finansowego.
Opinia dotyczy pytania zadanego przez Sąd Rejonowy dla Warszawy–Śródmieścia pod sygn. akt. I C 1297/21. Sąd zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem:
Czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG, a także zasady skuteczności, pewności prawa i proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej przepisów krajowych, zgodnie z którą strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank zwraca kapitał kredytu, konsument – raty, opłaty, prowizje i składki ubezpieczeniowe) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia) z tytułu tego, że:
1. spełniający świadczenie pieniężne został czasowo pozbawiony możliwości korzystania ze swoich pieniędzy, przez co utracił możliwość zainwestowania ich i osiągnięcia dzięki temu korzyści,
2. spełniający świadczenie pieniężne poniósł koszty obsługi umowy kredytu i przekazania pieniędzy drugiej stronie,
3. otrzymujący świadczenie pieniężne odniósł korzyść polegającą na tym, że mógł czasowo korzystać z cudzych pieniędzy, w tym mógł je zainwestować i dzięki temu uzyskać korzyści,
4. otrzymujący świadczenie pieniężne czasowo miał możliwość korzystania z cudzych pieniędzy nieodpłatnie, co byłoby niemożliwe w warunkach rynkowych,
5. wartość nabywcza pieniędzy spadła na skutek upływu czasu, co oznacza realną stratę dla spełniającego świadczenie pieniężne,
6. czasowe udostępnienie pieniędzy do korzystania może zostać potraktowane jako spełnienie usługi, za którą spełniający świadczenie pieniężne nie otrzymał wynagrodzenia?
Stanowisko Rzecznika Finansowego
Rzecznik Finansowy był aktywnym uczestnikiem postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości, przedstawiając swoje stanowisko na etapie pisemnym oraz na rozprawie w dniu 12 października 2022 r.
W ocenie Rzecznika Finansowego, po unieważnieniu przez sąd umowy kredytu, żądanie przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, jak również odsetek za opóźnienie, jest nie tylko sprzeczne z celami dyrektywy 93/13/EWG i udzielonej konsumentowi na jej podstawie ochronie, ale również nie znajduje oparcia w przepisach prawa krajowego.
Zdaniem Rzecznika Finansowego, skutkiem ewentualnego uwzględnienia takiego żądania banku przez sąd, byłoby wytworzenie sytuacji prawnej i ekonomicznej, w której przedsiębiorca stosujący niedozwolone postanowienia umowne, nie tylko nie odniósłby negatywnych skutków związanych z ich stosowaniem, ale uzyskałby nawet większą korzyść niż z wykonania umowy zawierającej postanowienia niedozwolone.
Więcej w poprzednim komunikacie Rzecznika Finansowego.
Natomiast w zakresie roszczeń klienta wobec banku Rzecznik Finansowy stoi na stanowisku, że przywołane przepisy art. 6 ust. 1 i 7 ust. 1 interpretowane w świetle art. 8 dyrektywy 93/13 nie stoją na przeszkodzie przepisom krajowym bądź takiej ich wykładni, zgodnie z którą konsumentowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału wobec banku, który z takiego kapitału korzystał. Jednocześnie ocena, czy takie roszczenie w świetle prawa krajowego konsumentowi przysługuje oraz jakie są granice możliwości dochodzenia takich roszczeń przez konsumenta powinna być dokonana przez sąd odsyłający na podstawie prawa krajowego.
Rzecznik Finansowy prezentował powyższe stanowisko w licznych postępowaniach przed sądami powszechnymi wspierając klientów poprzez przedstawienie istotnych poglądów dla sprawy.
Opinia przedstawiona dzisiaj przez Rzecznika Generalnego A. Collinsa jest zbieżna z dotychczas prezentowanym stanowiskiem przez Rzecznika Finansowego w zakresie niedopuszczalności żądania przez banki tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Jednocześnie Rzecznik Generalny wskazał, że prawo Unii nie stoi na przeszkodzie analogicznemu żądaniu konsumenta wobec banku.
Zgodnie z zaprezentowanymi wnioskami, Rzecznik Generalny proponuje, aby na pytania zadane przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie udzielić następujących odpowiedzi:
- Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego zgodnie z którą w przypadku uznania, iż umowa kredytu zawarta przez konsumenta i bank jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, konsument oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych na podstawie tej umowy oraz zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, może w następstwie takiego uznania domagać się od banku także dodatkowych świadczeń; do sądu krajowego należy ustalenie w świetle prawa krajowego, czy konsumenci mają prawo dochodzić tego rodzaju roszczeń oraz jeżeli tak jest rozstrzygnięcie o ich zasadności.
- Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego zgodnie z którą w przypadku uznania, iż umowa kredytu zawarta przez konsumenta i bank jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, bank oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych na podstawie tej umowy oraz zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, może w następstwie takiego uznania domagać się od konsumenta także dodatkowych świadczeń.
Pod poniższym linkiem znajduje się komunikat ze sprawy opublikowany na stronie Trybunału.
Znaczenie opinii Rzecznika Generalnego
Przedstawiona dzisiaj Opinia Rzecznika Generalnego jest o tyle istotna, że stanowi analizę okoliczności faktycznych sprawy wniesionej pod ocenę Trybunału Sprawiedliwości UE i uwzględnia wcześniejsze orzecznictwo Trybunału. Opinie Rzeczników Generalnych nie są wiążące dla Trybunału, jednak zawarte w nich wnioski bywają często uwzględniane w wydawanych orzeczeniach.
Kolejnym etapem postepowania będzie wydanie wyroku przez TSUE.
