Czy prawo unijne pomaga chronić konsumenta na rynkach międzynarodowym i krajowych? Jakie narzędzia i modele ochrony konsumenckiej są najbardziej skuteczne
w poszczególnych krajach? Na te pytania odpowiadali goście Rzecznika Finansowego podczas debaty poświęconej ochronie konsumentów na europejskim rynku finansowym. Rozmówcy byli zgodni – należy rozważyć powołanie europejskiego rzecznika finansowego, który będzie reprezentować interesy konsumentów na poziomie Unii Europejskiej.
– Ochrona konsumentów w kontekście globalnym, w szczególności w odniesieniu do relacji pomiędzy konsumentami w Unii Europejskiej, jest niezwykle istotna, ponieważ każdy konsument, niezależnie od miejsca zamieszkania, powinien mieć jednakowe możliwości dochodzenia swoich praw. Urząd Rzecznika Finansowego na poziomie Unii Europejskiej zwiększyłby bezpieczeństwo klientów – powiedział Rzecznik Finansowy, prof. Mariusz Golecki, podkreślając konieczność dyskusji na poziomie ponadnarodowym, angażującym międzynarodowych ekspertów.
W panelu zorganizowanym przez Rzecznika Finansowego podczas XIII Europejskiego Kongresu Gospodarczego udział wzięli międzynarodowi goście: prof. Mateja Durovic z Kolegium Królewskiego w Londynie, członek zarządu Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Konsumenckiego, prof. Marta Infantino z Wydziału Prawa Uniwersytetu w Trieście, Aleksandra Mączyńska, dyrektor wykonawcza Better Finance, prof. Cristina Poncibo z Wydziału Prawa Uniwersytetu w Turynie, prof. Mariola Lemonnier z Katedry Prawa Finansowego, Wydziału Prawa i Administracji na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie oraz prof. Piotr Tereszkiewicz z Katedry Prawa Cywilnego, Wydziału Prawa i Administracji na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Uczestnicy dyskusji omawiali najbardziej palące zagadnienia związane z ochroną klienta na rynku finansowym, w tym aktualny wciąż temat tzw. kredytów „frankowych”.
– Przypadek dotyczący kredytów denominowanych i indeksowanych do franka pokazuje spore nierówności w traktowaniu konsumentów na rynku finansowym w poszczególnych krajach. Problem kredytów frankowych dotyczy nie tylko Polski, ale całego regionu. Potrzebujemy większej efektywności i działań, które wpłyną na skuteczne rozwiązania. Być może rozwiązaniem jest szerszy dostęp do wydawania rozstrzygnięć dotyczących sporów, nie tylko na poziomie sądów – zaznaczył Golecki, przywołując sytuację konsumentów w innych krajach.
Podczas debaty poruszono także szereg zagadnień związanych z koniecznością transgranicznej ochrony praw konsumentów. Paneliści przybliżyli krajowe perspektywy oraz zwrócili uwagę, jak ustawodawstwa poszczególnych państw wyglądają w świetle nowej unijnej polityki konsumenckiej. Jednym z poruszanych tematów było zapewnienie bezpieczeństwa konsumentów w cyberprzestrzeni.
– Unia Europejska stawia sobie za cel, by ochrona konsumenta w Internecie była na takim samym poziomie jak w przypadku tradycyjnych usług finansowych. Jak pokazują doświadczenia związane z pandemią COVID-19, kiedy to cały szereg aktywności konsumentów, ale też sektora finansowego – banków, ubezpieczycieli – został przeniesiony do cyberprzestrzeni. Komunikacja między konsumentami a podmiotami rynku finansowego była realizowana wyłącznie cyfrowo. To doświadczanie dobitnie pokazuje, że skuteczne egzekwowanie prawa i możliwości dochodzenia roszczeń przez konsumentów powinno stanowić kluczowy element. Warto zwrócić także uwagę na konieczność edukacji finansowej, którą traktować powinniśmy jako paneuropejski priorytet – podkreślił w dyskusji dr hab. Mariusz Golecki, Rzecznik Finansowy.
Rozwój technologii traktowany jest jako spore wyzwanie, ponieważ asymetria między pojedynczym konsumentem a cyberprzestępcami jest ogromna.
– Kiedy wciąż jeszcze zmagamy się z implementacją dyrektywy PSD II, z dzisiejszej perspektywy wiemy, że nie jest ona wystarczająca, technologia wyprzedza ustawodawstwo. Regulacja dotycząca usług płatniczych nie może być tylko tzw. piaskownicą regulacyjną. Dlatego, że na usługach płatniczych opiera się o funkcjonowanie wielu modeli biznesowych, począwszy od prostego przelewu bankowego, a skończywszy na złożonych operacjach związanych z optymalizacją zarządzania finansami osobistymi, czyli rozwiązaniami fintechowymi – dodał Golecki.
Uczestnicy panelu byli zgodni, że wskazane byłoby przyjęcie w Unii Europejskiej modelu „twin peaks”. Polegałoby to na powołaniu na poziomie UE dwóch organów: wyspecjalizowanego w monitorowaniu ostroznosciowym instytucji rynkowych (ang. prudential supervision) oraz odpowiadajacego za nadzor nad rynkiem (ang. conduct of business) i ochrone konsumentow.
Alternatywą dla takiego rozwiązania mogłaby być zintensyfikowana współpraca rzeczników finansów z poszczególnych państw członkowskich. Zdaniem prof. Mariusza Goleckiegoproblem są jednak różne modele ochrony konsumentów przyjęte w krajach UE. Problematyczne, w ocenie prof. Goleckiego, mogłoby być też uzyskanie na tyle intensywnej współpracy rzeczników, która odpowiadałaby wyzwaniom, wynikającym chociażby z rozwoju nowych technologii i problemów transgranicznych.
– Mówimy o przyjęciu ogólnych rozwiązań systemowych, albo w zwiększeniu koordynacji działań tych rzeczników, wprowadzeniu bardziej jednolitego, bardziej skutecznego modelu w poszczególnych państwach członkowskich, albo wprowadzeniu na poziomie Unii Europejskiej jednolitego organu, którym byłby rzecznik finansowy – wyjaśnił prof. Golecki.
Według niego, powołanie w UE rzecznika finansowego przyczyniłoby się do tego, że „głos konsumentów na rynku finansowym był bardziej słyszalny”, także w Brukseli czy Luksemburgu.
– Na pewno byłoby to przydatne w najbliższym czasie, poprawiłoby jakość usług finansowych, ale także ochronę i bezpieczeństwo na tym rynku. Powołanie europejskiego rzecznika finansowego usprawniłoby też wymianę informacji i przyczyniło się do zwiększonej aktywności w zakresie edukacji finansowej. Technologia nie zna granic i trzeba wyciągać z tego wnioski – powiedział prof. Golecki.
Podobnego zdania jest dyrektor wykonawczy BETTER FINANCE Aleksandra Mączyńska. – Nie widzimy przekonywującego powodu, dla którego na poziomie unijnym nie miałby powstać organ zajmujący się i wyspecjalizowany w ochronie konsumenta na rynku finansowym – podkreśliła.
Mączyńska zauważyła przy tym, że obecnie mamy trzy organy nadzoru europejskiego, zajmujące się produktami finansowymi/bankowymi, gieldami i papierami wartościowymi orazubezpieczeniami i pracowniczymi programami emerytalnymi (EBA, ESMA i EIOPA).
– Te organy mają w swoich kompetencjach również zadania z zakresu ochrony konsumentów, natomiast ze względu na liczne inne zadania, tak naprawdę nie mają ani wystarczająco dużo czasu, ani zasobów, aby kwestii konsumentów poświecić się w takim stopniu, w jakim byśmy sobie tego życzyli. Jestem przekonana, że docelowo model +twin peaks+ zapenilby skuteczniejsza ochrone konsumentow – oceniła przedstawicielka BETTER FINANCE.
Poniżej pełny zapis panelu: Ochrona konsumetnów na europejskim rynku finansowym.
