Co chcesz wiedzieć o postępowaniach sądowych?

Rzecznik Finansowy wspiera klientów w sporach z podmiotami rynku finansowego.

Przykładowe sprawy ubezpieczeniowe w jakich Rzecznik Finansowy może złożyć pozew/przystąpić do sprawy będącej w toku:

• odmowa wypłaty świadczenia z ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW),
• zaniżone zadośćuczynienie z tytułu szkód na osobie z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) sprawcy wypadku komunikacyjnego,
• zaniżone odszkodowanie za szkodę całkowitą z ubezpieczenia Auto-Casco (AC),
• roszczenia z umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.

Przykładowe sprawy bankowo-kapitałowe w jakich Rzecznik Finansowy może złożyć pozew/przystąpić do sprawy będącej w toku:

• odmowa pokrycia nieautoryzowanych transakcji płatniczych („D+1”),
• niezablokowanie zgłoszonych nieautoryzowanych transakcji płatniczych,
• odmowa pokrycia nieautoryzowanej przez klienta pożyczki „na klik” (przez Internet lub bankowość mobilną, gdzie pożyczone pieniądze trafiają na konto klienta od razu po zawarciu umowy),
• nieuwzględnienie sankcji darmowego kredytu konsumenckiego,
• niewłaściwe rozliczenie kosztów kredytu konsumenckiego lub hipotecznego w razie jego wcześniejszej spłaty,
• „toksyczna” umowa o kredyt walutowy i niedozwolone postanowienia umowne w pozostałych umowach kredytowych i pożyczkowych,
• nieuprawnione wypowiedzenie umowy kredytu,
• wynagrodzenie za korzystanie z kapitału kredytu hipotecznego,
• naruszanie przepisów ograniczających pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego,
• straty klienta poniesione w związku z niewłaściwą obsługą, niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem jego zleceń,
• niedostosowanie produktu inwestycyjnego do potrzeb klienta i akceptowanego przez niego poziomu ryzyka,
• tzw. „misselling” produktów bankowych i inwestycyjnych.

Wystąpienie z pozwem przez Rzecznika Finansowego oznacza, że wszczyna on postępowanie przed sądem – przygotowuje pozew (tj. pismo z którego wynika żądanie rozstrzygnięcia sporu o charakterze sprawy cywilnej) i składa go do sądu.

Rzecznik Finansowy składając pozew ma status i wszystkie uprawnienia strony postępowania – może składać oświadczenia i zgłaszać wnioski, jakie uzna za celowe,  przytaczać fakty i dowody na ich potwierdzenie, a także zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy. Przystąpienie do sprawy przez Rzecznika Finansowego oznacza, że w przedmiotowej sprawie pozew został już wcześniej złożony przez jedną ze stron i  Rzecznik po zapoznaniu się ze sprawą uznał swój udział za potrzebny, wobec czego zgłasza swoje przystąpienie do sprawy. W przypadku przystąpienia do sprawy Rzecznik Finansowy ma inną pozycję w procesie, niż w przypadku wystąpienia z pozwem. Gdy Rzecznik składa pozew to działa jako strona postępowania, natomiast gdy przystępuje do sprawy to nie jest związany z żadną ze stron.

Rzecznik Finansowy może złożyć pozew jedynie w sprawach cywilnych należących do zakresu jego właściwości.

Oznacza to, że Rzecznik Finansowy może złożyć pozew wtedy, gdy spełnione są niżej wymienione warunki:

• sprawa dotyczy interesów klienta podmiotu rynku finansowego[1],
• sprawa dotyczy działań podmiotu rynku finansowego[2],
• sprawa dotyczy usługi świadczonej przez podmiot rynku finansowego na rzecz klienta,
• według oceny Rzecznika wymaga tego ochrona praw klientów podmiotów rynku finansowego.

Klientami podmiotu rynku finansowego w rozumieniu ustawy  z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego, o Rzeczniku Finansowym i o Funduszu Edukacji Finansowej są wyłącznie osoby fizyczne, w tym również te prowadzące działalność gospodarczą.

Klientami podmiotu rynku finansowego nie są zatem spółki prawa handlowego, fundacje, stowarzyszenia, kościoły i związki wyznaniowe, organy administracji publicznej i obsługujące je urzędy, jednostki samorządu terytorialnego, spółdzielnie, wspólnoty, przedsiębiorstwa państwowe, zakłady opieki zdrowotnej i wszelkie inne osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.

Podmiotem rynku finansowego jest w szczególności:

• bank krajowy, bank zagraniczny, oddział banku zagranicznego, oddział instytucji kredytowej,
• spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa,
• towarzystwo funduszy inwestycyjnych, fundusz inwestycyjny, firma inwestycyjna,
• instytucja płatnicza, biuro usług płatniczych, instytucja pieniądza elektronicznego, oddział zagraniczny instytucji pieniądza elektronicznego,
• instytucja finansowa, instytucja pożyczkowa,
• pośrednik kredytów, pośrednik kredytów hipotecznych,
• krajowy zakład ubezpieczeń, zagraniczny zakład ubezpieczeń,
• fundusz emerytalny i towarzystwo emerytalne,
• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny i Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych,
• broker i agent ubezpieczeniowy.

[1] W rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy  z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego, o Rzeczniku Finansowym i o Funduszu Edukacji Finansowej (t.j. Dz.U.2022 poz. 187 ze zm).

[2] W rozumieniu art. 2 pkt 3 ustawy  z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego, o Rzeczniku Finansowym i o Funduszu Edukacji Finansowej (t.j. Dz.U.2022 poz. 187 ze zm).

Możliwość złożenia pozwu w sprawie klienta podmiotu rynku finansowego stanowi uprawnienie Rzecznika, a nie jego obowiązek.

Korzystając z tego uprawnienia Rzecznik bierze pod uwagę całokształt okoliczności danej sprawy, analizując każdy przypadek indywidualnie pod kątem tego czy jego udział w postępowaniu sądowym będzie celowy i konieczny dla ochrony praw klienta.

Rzecznik podejmując decyzję, czy złożyć pozew w konkretnej sprawie, w szczególności bierze pod uwagę:

• stan faktyczny i zawiłość sprawy,
• podstawę prawną roszczenia,
• możliwość wykazania zasadności roszczenia przed sądem i to czy w świetle prawa obowiązek ten spoczywa na kliencie czy na podmiocie rynku finansowego,
• termin przedawnienia roszczenia,
• czy klient korzysta lub może skorzystać we własnym zakresie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika,
• skalę naruszeń praw klienta przez podmiot rynku finansowego,
• czy sprawa ma charakter jednostkowy, czy też dotyczy szerszego kręgu klientów,
• doniosłość sporu prawnego – czy zachodzi potrzeba rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego budzącego szczególne wątpliwości lub mającego precedensowe znaczenie.

Wniosek powinien zawierać:

• miejscowość i datę złożenia wniosku,
• dane klienta będącego wnioskodawcą: imię i nazwisko, nr PESEL oraz adres zamieszkania,
• dane przedstawiciela ustawowego, jeśli wniosek jest składany przez przedstawiciela ustawowego (np.: rodzica małoletniego dziecka) – jego imię i nazwisko,  adres miejsca zamieszkania i dane kontaktowe (adres do korespondencji, adres e-mail, telefon),
• jeżeli klient jest reprezentowany przez pełnomocnika – imię i nazwisko pełnomocnika, adres pełnomocnika oraz pełnomocnictwo do złożenia wniosku do Rzecznika,
• wskazanie adresata wniosku – Rzecznik Finansowy,
• przedmiot wniosku –– wniosek o wytoczenie powództwa przez Rzecznika Finansowego,
• wskazanie żądań klienta i podmiotu wobec, którego są one kierowane: wnoszące o wytoczenie przez Rzecznika Finansowego powództwa sądowego na rzecz klienta przeciwko (pełna nazwa podmiotu rynku finansowego),
• wskazanie wartości przedmiotu sporu lub jakiego zachowania oczekuje klient podmiotu rynku finansowego,
• opis stanu faktycznego sprawy:
  • data i miejsce zdarzenia,
  • opis sprawy,
  • stanowisko podmiotu rynku finansowego,
  • co budzi sprzeciw lub wątpliwości wnioskodawcy w stanowisku/zachowaniu podmiotu rynku finansowego,
  • kiedy wnioskodawca złożył reklamację skierowaną do podmiotu rynku finansowego oraz czy otrzymał na nią odpowiedź (należy załączyć jej kserokopię lub wskazać okoliczności uniemożliwiające jej załączenie),
  • części składowe roszczenia wnioskodawcy (należność główna ze wskazaniem szczegółowo z jakiego tytułu należna jest określona kwota np. zadośćuczynienia, odszkodowania, kosztów leczenia itp., odsetki),
  • które roszczenia i w jakiej wysokości zostały już (częściowo) zaspokojone przez podmiot rynku finansowego, a które nie zostały,
• wskazanie świadków (imię, nazwisko, adres korespondencyjny),
• odpowiedzi na pytania:
  • Czy w sprawie skierowano powództwo do sądu?
  • Czy była podjęta próba polubownego rozwiązania sporu?
  • Czy między stronami została zawarta ugoda w sprawie której dotyczy wniosek?
  • Czy roszczenie będące przedmiotem niniejszego wniosku, zostało przez wnioskodawcę w jakikolwiek sposób zbyte na rzecz innego podmiotu (np. cesja, sprzedaż wierzytelności)?
  • Czy Rzecznik Finansowy zajmował się wcześniej sprawą objętą niniejszym wnioskiem? Jeżeli tak – należy podać sygnaturę sprawy.
  • Czy uzasadnione jest złożenie wniosku o zabezpieczenie powództwa?
• kopie dokumentów na które powołuje się klient oryginały lub poświadczone notarialnie (odpisy należy przedstawić na wezwanie Rzecznika Finansowego)
• wymagane przez Rzecznika Finansowego oświadczenia,
• wykaz wszystkich załączników do wniosku,
• czytelny własnoręczny  podpis lub podpis elektroniczny klienta,  pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego.

Wzory wniosków znajdują się tutaj: wzory wniosku.

Rzecznik w związku z realizacją swoich zadań może wziąć udział w toczącym się postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praw klientów podmiotów rynku finansowego.

Oznacza to, że Rzecznik Finansowy przy ewentualnym przystąpieniu będzie kierował się tymi samymi kryteriami, jak przy wniosku o złożenie powództwa, tj.:

• sprawa dotyczy interesów klienta podmiotu rynku finansowego,
• sprawa dotyczy działań podmiotu rynku finansowego,
• sprawa dotyczy usługi świadczonej przez podmiot rynku finansowego na rzecz klienta,
• według oceny Rzecznika wymaga tego ochrona praw klientów podmiotów rynku finansowego.

W przypadku gdy sprawa jest już rozpatrywana przed sądem, we wniosku należy wskazać:

• strony toczącego się postępowania,
• sąd rozpoznający sprawę oraz sygnaturę sprawy,
• datę wytoczenia powództwa,
• wartość przedmiotu sporu lub żądane w pozwie zachowanie,
• stan faktyczny; czego sprawa dotyczy, w tym chronologiczny opis zdarzeń, co budzi sprzeciw lub wątpliwości wnioskodawcy w stanowisku/zachowaniu podmiotu rynku finansowego. Należy wskazać zastrzeżenia oraz podać argumenty potwierdzające ich słuszność,
• świadków zdarzenia (opcjonalnie),
• termin najbliższego posiedzenia/rozprawy, jeżeli został już wyznaczony,
• czy Rzecznik Finansowy zajmował się wcześniej sprawą objętą niniejszym wnioskiem; Jeżeli tak – należy podać sygnaturę sprawy,
• czy klient jest reprezentowany w sprawie przed sądem przez pełnomocnika – jeżeli tak, konieczne jest wskazanie danych pełnomocnika: imię, nazwisko, adres do korespondencji, adres e-mail, telefon,
• czy w sprawie objętej niniejszym wnioskiem zapadł już wyrok sądu I instancji. Jeżeli tak – w tym przypadku proszę wskazać sygnaturę, datę wydania wyroku przez sąd I instancji wraz z informacją czy została złożona apelacja.

Ponadto, wniosek o przystąpienie postępowania powinien zawierać oświadczenia wskazane na wzorze wniosku.

Do wniosku należy załączyć kopie dokumentów z akt sądowych – w tym kopię pozwu, odpowiedzi na pozew (jeśli już została złożona) i innych dokumentów istotnych dla sprawy;

Jeżeli wniosek do Rzecznika jest składany przez pełnomocnika – należy załączyć pełnomocnictwo. Wniosek musi zawierać czytelny własnoręczny podpis lub podpis elektroniczny klienta,  pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego.

Wzory wniosków znajdują się tutaj: wzory wniosku.

Czas rozpatrzenia wniosku nie jest określony, gdyż podjęcie decyzji w sprawie wytoczenia powództwa/wstąpienia do toczącego się postępowania sądowego stanowi uprawnienie Rzecznika Finansowego, nie zaś jego obowiązek.

Korzystając z tego uprawnienia Rzecznik bierze pod uwagę całokształt okoliczności danej sprawy, analizując każdy przypadek indywidualnie pod kątem tego czy jego aktywność procesowa będzie celowa i konieczna dla ochrony praw klienta. Rzecznik rozpoznaje wnioski zgodnie z kolejnością wpływu, co oznacza że termin ich rozpatrzenia może się różnić w zależności od ilości oraz stopnia skomplikowania spraw.

Roszczenia majątkowe co do zasady ulegają przedawnieniu – co oznacza, że po upływie określonego prawem terminu ten przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia.

Ogólny termin przedawnienia roszczeń wynosi 6 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – 3 lata. Od ogólnych terminów istnieją liczne wyjątki, np. roszczenie wynikające ze stosunku rachunku bankowego przedawnia się z upływem 2 lat, roszczenia z umowy ubezpieczenia przedawniają się co do zasady po upływnie 3 lat.

Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Roszczenie jest wymagalne w sytuacji, w której uprawniony może żądać spełnienia roszczenia.

Należy pamiętać, że złożenie wniosku do Rzecznika o wytoczenie powództwa wobec podmiotu rynku finansowego nie przerywa biegu przedawnienia. Biegu przedawnienia nie przerywa również złożenie reklamacji do podmiotu rynku finansowego, jak i złożenie do Rzecznika wniosku o wszczęcie postępowania interwencyjnego.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami bieg terminu przedawnienia przerywa między innymi:

• wytoczenie powództwa przed sądem powszechnym,
• wszczęcie przez Rzecznika Finansowego postępowania w sprawie pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich z podmiotem rynku finansowego (niezbędne jest skuteczne złożenie wniosku do Rzecznika Finansowego – Wydziału Pozasądowego Rozwiązywania Sporów o przeprowadzenie pozasądowego postępowania w sprawie rozwiązania sporu konsumenckiego z podmiotem rynku finansowego
  Link do wniosku ze strony DRS),
• zgłoszenie ubezpieczycielowi roszczenia z umowy ubezpieczenia lub zgłoszenie zdarzenia objętego ubezpieczeniem. W takim przypadku bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie lub zdarzenie otrzymał na piśmie oświadczenie ubezpieczyciela o przyznaniu lub odmowie świadczenia.

Taka możliwość zależy od tego jakie roszczenia były przedmiotem sporu i czy klient przystąpił do sprawy wytoczonej przez Rzecznika.

Jeżeli klient przystąpił do sprawy wytoczonej przez Rzecznika – zapadły w sprawie wyrok wiąże go i jeżeli sąd nie zasądzi w tym wyroku roszczeń w całości lub części, klient nie może ich dalej dochodzić.

Jeżeli klient nie przystąpił do sprawy wytoczonej przez Rzecznika, a dochodzone roszczenia mają charakter majątkowy (np. o zapłatę konkretnej kwoty) – klient ma możliwość dochodzić swoich nieprzedawnionych roszczeń w całości lub w tej części, w której nie zostały zasądzone w wyroku.

To czy wyrok będzie dla klienta wiążący zależy od tego jakie roszczenia były przedmiotem sporu i czy klient przystąpił do sprawy wytoczonej przez Rzecznika.

Jeżeli klient przystąpił do sprawy wytoczonej przez Rzecznika – zapadły w sprawie wyrok jest dla niego wiążący.

Jeżeli klient nie przystąpił do sprawy wytoczonej przez Rzecznika, a dochodzone roszczenia mają charakter majątkowy (np. o zapłatę konkretnej kwoty) – klient nie jest związany wyrokiem i ma możliwość dochodzić swoich roszczeń w całości lub w tej części, w której nie zostały zasądzone w wyroku.  Natomiast wyrok zasądzający roszczenie w całości jest wiążący.

Czas trwania postępowania sądowego od momentu złożenia pozwu/przystąpienia do sprawy przez Rzecznika Finansowego może potrwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat.

Zależy to od wielu czynników – przede wszystkim od ilości spraw prowadzonych przez sędziego, a także aktywności stron biorących udział w postępowaniu, zawiłości sprawy czy liczby zgłoszonych wniosków (np. o przesłuchanie świadków, powołanie biegłego). Rzecznik Finansowy nie ma wpływu na czas trwania  postępowania sądowego.

Tak, klient ma takie prawo i może wziąć udział w postępowaniu na każdym jego etapie. Klient może wstąpić w charakterze powoda do sprawy wytoczonej przez Rzecznika Finansowego na jego rzecz na każdym etapie postępowania.

Nawet jeżeli klient nie wstąpi do sprawy może zostać przesłuchany na rozprawie, o ile wymaga tego wyjaśnienie sprawy.

To czy klient poniesie koszty postępowania w sprawie wszczętej na jego rzecz przez Rzecznika zależy od tego, czy klient przystąpił do sprawy wytoczonej przez Rzecznika. 

Jeżeli klient nie przystąpił do sprawy wytoczonej na jego rzecz przez Rzecznika – sąd nie zasądza od niego kosztów postępowania.  Przeciwnik klienta ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie. Rozliczenie kosztów następuje w orzeczeniu kończącym postępowanie w danej instancji, z uwzględnieniem między innymi wyniku postępowania.

Jeżeli Rzecznik podejmie czynności połączone z obowiązkiem poniesienia  kosztów (np.  wystąpi z wnioskiem o dopuszczenie dowodu z opinii  biegłego), to wydatki kredytuje  tymczasowo Skarb Państwa, natomiast sąd o nich rozstrzyga w orzeczeniu kończącym postępowanie. Oznacza to, że w przypadku, wygrania albo przegrania w całości – koszty te poniesie odpowiednio przeciwnik procesowy lub Rzecznik Finansowy. Natomiast jeżeli roszczenie klienta zostanie uwzględnione jedynie w części, a w pozostałej części oddalone, wówczas sąd odpowiednią część kosztów może nakazać ściągnąć z roszczenia zasądzonego na rzecz klienta.

Jeżeli klient przystąpił do sprawy wytoczonej przez Rzecznika – będzie ponosił on koszty tego postępowania. W takiej sytuacji sąd wezwie klienta do opłacenia pozwu.

Szczegółowe informacje na temat wysokości opłat sądowych uregulowane zostały w Ustawie z dnia 28 lipca 2005 r.  kosztach sądowych w sprawach cywilnych

Jeżeli pomimo wezwania sądu, klient nie opłaci pozwu – sprawa będzie toczyć się dalej.

W takiej sytuacji sąd rozstrzyga kwestię niezapłaconych kosztów w orzeczeniu kończącym sprawę.

Tak, sąd może zwolnić klienta z obowiązku zapłaty kosztów postępowania. W tym celu klient powinien złożyć do sądu wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Taki wniosek jest bezpłatny i może obejmować część lub całość kosztów sądowych.

Decyzję, czy zwolnić klienta od obowiązku ponoszenia kosztów podejmuje wyłącznie sąd. Rzecznik nie ma wpływu na wysokość opłaty od pozwu, ani na decyzję sądu, czy zwolnić klienta od jej ponoszenia.

Szczegółowe informacje dotyczące zwolnienia z kosztów sądowych, znajdują się na stronach internetowych sądów powszechnych.

Zwolnienie z kosztów sądowych nie zwalnia strony przegrywającej z obowiązku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego stronie przeciwnej, w przypadku gdy jest ona reprezentowana w sporze przez adwokata lub radcę prawnego.

Zasady i tryb pobierania kosztów sądowych oraz wysokość opłat sądowych zostały uregulowane w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Wysokość kosztów z tytułu stawek wynagrodzenia biegłych sądowych oraz kosztów zastępstwa adwokackiego lub radcowskiego określają rozporządzenia wydane przez Ministra Sprawiedliwości. Rzecznik Finansowy nie ma wpływu na ich wysokość.

Rzecznik Finansowy mimo nieuwzględnienia wniosku klienta o wstąpienie do trwającego postępowania sądowego, na etapie postępowania sądowego, może udzielić klientowi podmiotu rynku finansowego wsparcia w postaci przedstawienia sądowi pisemnego poglądu istotnego dla sprawy.

Klient jak również reprezentujący go pełnomocnik uprawniony jest do wniesienia do Rzecznika wniosku o wydanie takiego poglądu.

Istotny pogląd to materiał opiniodawczy o charakterze pomocniczym. Choć dla sądu nie jest wiążący, to w uzasadnieniu orzeczenia, sąd powinien ustosunkować się do argumentów w nim przedstawionych.

Więcej szczegółów na temat Istotnych poglądów: Istotne poglądy.