edukacja

Polish Financial Ombudsman’s International e-Conference Financial Markets and Consumer Protection

przez

The First International Conference on the Financial markets and consumer protection was organized by the Financial Ombudsman’s Office in collaboration with the Scientific Advisory Committee (SAC) to the Financial Ombudsman.

Many leading representatives from the most prominent academic centers took part in the online event. In addition to renowned Polish specialists from Jagiellonian University, Łódź University or Warsaw School of Economics, international participants from Hungary, Croatia, Slovenia and the North Macedonia also attended the meeting.

Video recording – I part of conference

Video recording – II part of conference

Conference programme

The Conference was not only an important opportunity to discuss together the current challenges to the consumer protection on the financial markets, but it was also a great chance to deliberate on the future economic crisis, as well as on the necessity of raising financial awareness and the quality of financial education in the midst of global crisis.

The forum was opened by the Polish Financial Ombudsman – Professor Mariusz Golecki – who highlighted that due to the pandemic the Conference had to be held entirely online. Despite this obstacle, however, many prominent experts were successfully gathered together to consult and exchange information, methods and views on the consumer protection and raising financial awareness, which is particularly relevant in the times that we live in.

Session I: Consumer at the Financial Market

After the Conference inauguration, the SAC Vice-President, Professor Piotr Tereszkiewicz welcomed the participants on behalf of the SAC President, Professor Grażyna Borys. The first session titled Consumer at the Financial Marker was led by its chairman, Professor Mátyás Bencze from University of Debrecen.

The first speaker was Professor Leonid Nakov from the ss. Cyril and Methodius University in Skopje. In his speech titled Managing Sustainable Financial Awareness and Inclusion of Consumers at Financial Market, he highlighted that financial awareness inevitably possesses a sustainability dimension and economic, social and environmental aspects have to be taken into account. He added that the national customer concepts of financial inclusion should be aimed at increasing the public financial trust and respect – which is crucial for entities as well as individuals at financial markets.

The use of new technologies by the insurance brokers – liability related issues

Next speakers, Professor Piotr Tereszkiewicz and Dr. Katarzyna Południak-Gierz from Jagiellonian University presented their joined paper on the use of new technologies by the insurance brokers in light of liability related issues. They pointed out that the personalization of potential clients causes a variety of issues, giving rise to concerns on different levels (including the risk of discrimination, increased information asymmetry and undue influence on the decision-making autonomy of the customer). Speakers posed an imperative question: who should bear the negative consequences related to the conclusion of an ill-suited insurance contract. In addition, they highlighted the multitude of difficulties pertaining to those issues that might emerge in the future due to new technologies.

Financial ombudsman institutions in different customer protection systems

Prof. Jernej Černič from the New University Ljubljana gave a presentation on the Role of Financial Ombudsman Institutions in Business and Human Rights, and the process of introduction of these institutions in different countries over the last decades. He spoke about advantages and disadvantages of different national models and the role of the Financial Ombudsman in the process of strengthening the business and human rights. He pointed out that the Polish Financial Institution is a remarkable example of such institution and this good practice should be translated in other national contexts. 

Mortgage loans denominated in foreign currency in Europe

Professor Tereszkiewicz prof the Jagiellonian University yet again took the stand to discuss the Foreign Currency Mortgage Loans in Europe – (Preliminary) Assessment. He discussed the share of foreign currency loans in the loan portfolio in different countries. In particular, he emphasized the ever-developing situation in Austria, Slovenia and Hungary, also in the context of the EU law and the newest case-law.

The Croatian case law and legislation in the context of denominated loans was broadly reviewed by Professor Miscenic from University of Rijeka. In her paper titled Violation of the Consumer Acquis in Croatian Swiss Loans Case Law and Practice, Prof. Miscenic discussed Croatian case law, which confirms that a number of consumer credit contracts were concluded by use of unfair commercial practices and in violation of consumer aquis. It was pointed out that the legal certainty and the moral hazard is often neglected in many court cases, also at the EU level.

Milestones in the area of consumer protection – Court of Justice of the EU jurisprudence

Dr Franciszek Strzyczkowski from Łódź University continued the topic of denominated loans in his paper Selected Adjudication of the Court of Justice of the European Union as Jurisprudence Milestones in the Area of Consumer Protection Law. He presented an overview of the Court of Justice of the EU jurisprudence in the context of currency mortgage loans. Among other things, Dr. Strzyczkowski pointed out to the case C-618/10 Banco Español de Crédito v Joaquin Calderón Camino, which states that national courts are required to assess on their own motion whether a contractual term falling within the scope of Directive 93/13 is unfair, compensating in this way for the imbalance which exists between the consumer and the seller or supplier. In addition, the Dziubak case was assessed, which sets forth that the Directive must be interpreted as precluding gaps in a contract after removal of the unfair terms from being filled solely on the basis of national provisions of a general nature which provide that the effects expressed are to be supplemented by the effects arising from the principle of equity or from established customs, which are neither supplementary provisions nor applicable where the parties to the contract so agree.

Session II: Financial Market and Financial Awareness

The second session on was led by Professor Tereszkiewicz and it concerned topics regarding raising financial awareness among citizens as well as consumer protection on the financial markets.

The first speaker was Professor Grażyna Borys from Zielonogórski University (who is also the President of the Scientific Advisory Committee to the Financial Ombudsman) with a presentation: Comparative analysis of national financial education strategies among Visegrad Group. Professor Borys gave a comprehensive overview of three out of four members of the Visegrad Group. As she emphasized, Slovakia introduced such national strategy as early as in 2008. In Czechia the strategy was implemented in 2010, whereas in Hungary – in 2017. The speaker emphasized that there is a pressing need to implement the financial education strategy in Poland, highlighting the importance of Financial Ombudsman institution in this process.

Professor Mariona Lemonnier from the University of Warmia and Mazury in Olsztyn, presented a paper on the Consumer Protection in the French financial market and introduced the virtual audience to the particularities of the consumer protection under French law. It was additionally pointed out that the size of the foreign currency loan denominated in swiss currency is relatively small there (about 4500-5000 loans grated nationwide). Nevertheless, it still is a stimulating topic that raises a lot of controversies there. It is particularly interesting to note that foreign currency loans in France were concluded almost exclusively for apartments for rent.

The last panellist was Barbara Flaszczyńska from the University of Economics in Cracow. She presented interesting results of her research in the presentation titled Consumer protection and bank reputation risk in light of the Financial Ombudsman and the Office of Competition and Consumer Protection. According to the researcher, both institutions contribute to raising reputational risk of banks in Poland. In particular, the Financial Ombudsman’s reports on complaints and disputes have shown to raise banks’ reputational risk.

Session III: Financial Education and Awareness

The last panel on Education and Financial Awareness – challenges for the contemporary financial markets was led by Professor Lemonnier and it pertained to the most prevalent issues: financial competences, especially during the pandemic.

Professor Małgorzata Serwach from Łódź Univeristy talked about the COVID-19 and liability of medical facilities and liability of insurance companies. It was stressed that the liability of medical facilities as well as insurance companies is extremely complex in light of the pandemic. The paper touched upon the latest coronavirus legislation and the new perspectives on the liability of different actors.  Professor concluded that, as the pandemic is ever-changing, the legislation seems unable to keep up with these rapid alterations.

The second speaker, Dr. Ewa Cichowicz from Warsaw School of Economics presented an overview on Household approached to the use of new technologies in education. She presented results of a research that interviewed 500 people from all over Poland. The study found out that the level of innovation in financial education dependent on the frequency of using financial knowledge in everyday life. In addition, respondents with a higher level of education chose innovative educational tools more often. What is more, as Dr. Cichowicz emphasized, the level of parental financial education determined the children’s abilities in managing personal finances.

Dr. Łukasz Kurowski, who also represented Warsaw School of Economics, gave a speech on Over-indebtedness of households during the coronavirus pandemic: the role of financial competences and debt management. The researcher pointed out that the pandemic crisis revealed the pressing need for effective management of household budgets. During his presentation, he confirmed that people with higher financial skills are less likely to be over-indebted. Interestingly, the study demonstrated that respondents who have experience with consumer loans are more likely to experience problems with debt repayment than people with experience in mortgage loans. In addition, Dr. Kurowski is actively committed to improving the financial awareness himself – he has a YouTube channel where he discusses financial education (linked here).

The Conference was concluded by Professor Tomasz Bekrycht, the Director at the Education and Communications Department at the Financial Ombudsman’s Office, who was also responsible for the substantive preparation of the entire Conference. On behalf of Professor Mariusz Golecki, the Polish Financial Ombudsman, the Director expressed hope that the fruitful discussions that took place during the event, will eventually lead to strengthening the consumer protection on the financial markets in the post-pandemic crisis. Moreover, it was announced that the Conference papers will be soon published as articles.

Międzynarodowa e-konferencja Rzecznika Finansowego “Financial Markets and Consumer Protection”

przez

Rynki finansowe a ochrona konsumenta, to hasło przewodnie I Międzynarodowej Konferencji naukowej zorganizowanej przez Biuro Rzecznika Finansowego we współpracy z Doradczym Komitetem Naukowym (DKN), działającym przy Rzeczniku Finansowym.

Nagranie – część I konferencji

Nagranie – część II konferencji

Program Konferencji

W konferencji udział wzięli czołowi przedstawiciele czołowych europejskich ośrodków akademickich. Obok rodzimych specjalistów z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Łódzkiego czy Szkoły Wyższej Handlowej w Warszawie, wśród prelegentów znaleźli się też m.in. naukowcy z Węgier, Chorwacji, Słowenii oraz Macedonii Północnej.

Konferencja była nie tylko okazją do omówienia bieżących problemów związanych z ochroną konsumentów na rynku finansowym w świetle sytuacji gospodarczej spowodowanej pandemią, ale też szansą na przedyskutowanie możliwości podnoszenia świadomości finansowej społeczeństw oraz poziomu kompetencji finansowej w warunkach globalnego kryzysu.

Konferencję otworzył dr hab. Mariusz Golecki, Rzecznik Finansowy, który podkreślił, że z uwagi na obecną sytuację pandemiczną, Konferencja musiała zostać przeniesiona w całości do świata online. Pomimo tej przeszkody, udało się zebrać wybitnych specjalistów w jednym – chociaż wirtualnym – miejscu, w celu wymiany informacji, sposobów oraz poglądów na ochronę praw konsumentów i na podnoszenie umiejętności finansowych, co w kryzysie, który obecnie wszyscy przechodzimy, jest tym bardziej naglące.

Panel I: Konsument na rynku finansowym

Po uroczystym otwarciu spotkania przez Rzecznika Finansowego, wszystkich gości w imieniu Przewodniczącej DKN dr hab. Grażyny Borys oraz w swoim przywitał dr hab. Piotr Tereszkiewicz, prof. UJ, Wiceprzewodniczący DKN.

I panel konferencji zatytułowany Consumer at the Financial Market prowadził prof. Mátyás Bencze, na stałe związany z Uniwersytetem w Debreczynie. Tematem przewodnim tej części był konsument na rynku finansowym.

Jako pierwszy w tej sesji wystąpił prof. Leonid Nakov z Uniwersytetu Świętych Cyryla i Metodego w Skopje. W swoim referacie Managing Sustainable Financial Awarness and Inclusion of Consumers at Financial Markets (prezentacja pod linkiem) podkreślił, że w świetle przedstawionych analiz, należy wysnuć wniosek, że narodowe strategie podnoszenia świadomości finansowej powinny uwzględniać aspekt zrównoważonego rozwoju, tzn. brać pod uwagę aspekty gospodarcze, społeczne i środowiskowe. Ma to na celu zabezpieczenie interesów podmiotów rynku finansowego oraz należytą integrację konsumentów na rynku finansowym. Ponadto, jak wyjaśniał prof. Nakov, narodowe strategie nakierowane na ochronę konsumentów powinny nade wszystko zmierzać do budowania wzajemnego szacunku i zaufania na rynku finansowym.

Wykorzystanie nowych technologii przez brokerów ubezpieczeniowych a kwestia odpowiedzialności

W kolejnej części konferencji dr hab. Piotr Tereszkiewicz, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz dr Katarzyna Południak-Gierz z UJ, w referacie zatytułowanym The Use of the New Technologies by the Insurance Brokers Liability Related Issues (prezentacja pod linkiem) przybliżyli słuchaczom tematykę dotyczącą nowinek technologicznych w branży ubezpieczeniowej. Przede wszystkim, zwrócili uwagę na możliwość personalizacji potencjalnych klientów i późniejsze dostosowanie treści umowy ubezpieczenia do każdej osoby. Może to, zdaniem prelegentów, generować różnorakie problemy, na wielu poziomach, m.in. ryzyko dyskryminacji, asymetrii informacyjnej, nadmierny wpływ na samodzielność decyzyjną konsumenta. Prelegenci zwrócili uwagę na liczne wątpliwości, które może spowodować proces personalizacji, tak jak np. kwestia odpowiedzialności związanej z zawarciem źle dopasowanej umowy ubezpieczenia.

Rzecznicy Finansowi w światowych systemach ochrony klienta rynków finansowych

Prof. Jernej Černič z Uniwersytetu w Lublanie w referacie The Role of Financial Ombudsman Institutions in Business and Human Rights omówił proces tworzenia się instytucji rzecznika finansowego w ostatnich dziesięcioleciach w różnych krajach. Podkreślił rolę tej instytucji w zwiększaniu dostępu do instytucji finansowych, a w konsekwencji, do środków prawnych – zarówno w biznesie, jak i w sferze praw człowieka. W rezultacie, instytucja rzecznika finansowego, zdaniem profesora, pełni ważną rolę w skutecznym dostępie do wymiaru sprawiedliwości, w zgodzie z treścią dokumentu ramowego ONZ dotyczącego biznesu i praw człowieka. Jak podkreślił prelegent, polska instytucja Rzecznika Finansowego, w sposób szczególny łączy zalety wszystkich pozostałych modeli na świecie.

Kredyty hipoteczne w obcych walutach w Europie

W tej części raz jeszcze głos zabrał dr hab. Piotr Tereszkiewicz, prof. UJ. W referacie Foreign Currency Mortgage Loans in Europe – (Preliminary) Assessment omówił udział kredytów walutowych w portfelu kredytowym poszczególnych krajów. W sposób szczególny podkreślił nieustannie rozwijającą się sytuację w Austrii, Słowenii oraz na Węgrzech, również w kontekście prawa unijnego oraz najnowszego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

O wprowadzeniu nadzwyczajnych zmian legislacyjnych w Chorwacji dotyczących modelu konwersji kredytów we frankach szwajcarskich na kredyty denominowane lub indeksowane, mówiła prof. Emiliia Miscenic z Uniwersytetu w Rijece. W referacie zatytułowanym Violation of the Consumer Acquis in Croatian Swiss Loans Case Law and Practice (prezentacja pod linkiem) omówiła skomplikowane orzecznictwo chorwackich sądów i trybunałów, które wielokrotnie odnosiły się do tej kwestii na przestrzeni ostatnich lat. Między innymi, sądy podnosiły, że warunki umów dotyczących kredytów konsumenckich we frankach były niezrozumiałe dla klientów, gdyż banki w sposób nierzetelny udzielały niezbędnych wyjaśnień.

Przełom w ochronie praw konsumenta na przykładzie orzecznictwa TSUE

Dr Franciszek Strzyczkowski z Uniwersytetu Łódzkiego w wystąpieniu zatytułowanym Selected Adjudication of the Court of Justice of the European Union as Jurisprudence Milestones in the Area of Consumer Protection Law (prezentacja pod linkiem) kontynuował kwestię ochrony praw konsumenta w kontekście prawa Unii Europejskiej. Na podstawie wybranego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wskazał najważniejsze orzeczenia dla konsumentów oraz tzw. frankowiczów. Między innymi, prelegent omówił sprawy takie jak Sprawa C-618/10 Banco Español de Crédito v Joaquin Calderón Camino, z której wynika, że sąd krajowy jest zobowiązany z urzędu do zbadania, czy dane warunki umowne mają charakter nieuczciwy dla konsumenta. Ponadto, została szeroko omówiona sprawa Kamila i Justyny Dziubaków v Raiffeisen Bank International AG, w świetle której, opierając się na prawie unijnym, a zwłaszcza na Dyrektywie 93/13, nie można wypełnić luk w umowie powstałych po usunięciu z niej nieuczciwych postanowień przepisami krajowymi o charakterze ogólnym. Przewidują one, że skutki wyrażone w treści czynności prawnej są uzupełniane w szczególności zasadami słuszności lub ustalonymi zwyczajami. TSUE dopuszcza wykorzystanie przez sąd krajowy jedynie przepisu dyspozytywnego prawa krajowego, albo przepisu mającego zastosowanie o ile strony wyrażą na to zgodę – jak podkreślił dr. Strzyczkowski.

Panel II: Rynek finansowy a wiedza finansowa

Druga sesja zatytułowana Rynek finansowy a wiedza finansowa, której moderatorem został dr hab. Tereszkiewicz, prof. UJ, została poświęcona poziomu wiedzy finansowej w społeczeństwach oraz ochronie konsumenta na rynku finansowym.

Panel otworzyła dr hab. Grażyna Borys, prof. Uniwersytetu Zielonogórskiego (Przewodnicząca Doradczego Komitetu Naukowego przy Rzeczniku Finansowym), referatem zatytułowanym Analiza porównawcza narodowych strategii edukacji finansowej państw Grupy Wyszehradzkiej, która zaprezentowała analizę porównawczą narodowych strategii edukacji finansowej trzech z czterech państw grupy Wyszehradzkiej. Profesor Borys podkreśliła między innymi, że na Słowacji strategia finansowa została przyjęta już w 2008 r., w Czechach – w 2010 r., a na Węgrzech – w 2017 r. Prelegentka zwróciła uwagę na konieczność implementacji strategii edukacji finansowej w Polsce, podkreślając szczególną rolę i znaczenie w tym procesie Rzecznika Finansowego.

Dr hab. Mariola Lemonnier, prof. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, w referacie Ochrona konsumentów na francuskim rynku finansowym przybliżyła wirtualnym słuchaczom specyfikę ochrony konsumenta w prawie francuskim. Zwróciła uwagę, że rozmiar problemu związanego z kredytem walutowym denominowanym we frankach jest znacznie mniejszy we Francji – było to jedynie ok. 4,5-5 tys. udzielonych kredytów w całym kraju. Mimo to, sprawa ta budzi nad Sekwaną wiele emocji. Co ciekawe, kredyty walutowe we frankach szwajcarskich we Francji były zawierane przede wszystkim na mieszkania pod wynajem.

Na zakończenie drugiego panelu głos zabrała mgr. Barbara Flaszczyńska z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Zaprezentowała niezwykle ciekawe wyniki swoich badań dotyczących roli Rzecznika Finansowego w wystąpieniu zatytułowanym Ochrona konsumenta a ryzyko reputacji banków na przykładzie działań instytucji Rzecznika Finansowego i UOKiK (prezentacja pod linkiem). Jak podkreśliła, efekty działań instytucji są istotnymi determinantami poziomu ryzyka reputacyjnego banków w Polsce. Efekty działalności Rzecznika w postaci raportów dotyczących poziomu reklamacyjności i sporów sądowych stanowią w ocenie konsumentów ważna determinantę ryzyka reputacyjnego banków.

Panel III: Edukacja i świadomość finansowa obywateli

Ostatni z paneli Edukacja i świadomość finansowa – wyzwania dla współczesnych rynków finansowych, którego moderatorką została dr hab. Lemonnier, prof. UWM, dotyczył kwestii najbardziej aktualnych, bo związanych z pandemią oraz kompetencją finansową – tak istotną w warunkach kryzysu.
Jako pierwsza zabrała głos dr hab. Małgorzata Serwach, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. W referacie COVID-19 a odpowiedzialność placówek medycznych oraz ich ubezpieczycieli OC zwróciła uwagę na odpowiedzialność placówek medycznych i ubezpieczycieli OC w kontekście nowych zagrożeń spowodowanych COVID-19. Omówiła również najnowsze zmiany w ramach przepisów wykonawczych oraz nowe perspektywy dotyczące medycznej odpowiedzialności cywilnej w związku z koronawirusem. Podkreśliła, że dodatkową trudnością jest fakt, że nieustannie zmienia się też sama sytuacja epidemiczna, natomiast prawo nie potrafi nadążyć za tymi szybkimi zmianami.

Jako druga głos zabrała dr Ewa Cichowicz z SGH, która w referacie Podejście gospodarstw domowych do wykorzystania nowych technologii w edukacji omówiła determinanty, łączące świadomość i wiedzę finansową z otwartością na wykorzystywanie nowoczesnych technologii do celów edukacji finansowej. Przedstawiła wyniki badań przeprowadzonych na 500 obywatelach z całej Polski. W świetle tych badań ustalono, że preferowany przez respondentów poziom innowacyjności w edukacji finansowej zależał od intensywności wykorzystania wiedzy finansowej w życiu codziennym. Respondenci z wyższym poziomem wykształcenia częściej wybierali innowacyjne narzędzia edukacyjne. Ponadto, jak podkreśliła, poziom wykształcenia i aktywność rodziców w zarządzaniu finansami gospodarstwa domowego determinowały, czy i w jaki sposób edukują swoje dzieci w zakresie zarządzania finansami osobistymi.

Ostatnim wystąpieniem tej sesji był referat Nadmierne zadłużenie gospodarstw domowych w czasie pandemii koronawirusa: rola umiejętności finansowych oraz zarządzania długiem
dra Łukasza Kurowskiego z SGH, który zwrócił uwagę na to, że kryzys zdrowotny i epidemiologiczny unaocznił potrzebę efektywnego zarządzania budżetem gospodarstwa domowego. Podczas swojego wystąpienia potwierdził, że osoby z większymi umiejętnościami finansowymi są mniej narażone na nadmierne zadłużenie. W czasie kryzysu zdrowotnego spowodowanego pandemią, osoby z lepszymi umiejętnościami zarządzania długiem są mniej narażone na nadmierne zadłużenie. Podkreśli też, że ważny okazał się rodzaj doświadczenia kredytowego. Jak wskazywał, respondenci, którzy mają doświadczenie z kredytami konsumpcyjnymi są bardziej narażeni na problemy ze spłatą zadłużenia, niż osoby z doświadczeniami związanymi z kredytami hipotecznymi. Dr Kurowski czynnie przykłada się do podnoszenia umiejętności finansowych prowadząc kanał na YouTube – zachęcamy do odwiedzin tutaj.

Konferencję zakończył dr hab. Tomasz Bekrycht, prof. UŁ, Dyrektor Wydziału Edukacji i Komunikacji, w zastępstwie Rzecznika Finansowego, wyrażając nadzieję, że dzięki przedstawionym prezentacjom i wynikom badań, wdrożone zostaną postulaty, które realnie przyczynią się do wzmocnienia ochrony praw konsumenta na rynku finansowym w sytuacji post-pandemicznego kryzysu, jak i do podniesienia kompetencji finansowych – wśród dorosłych i młodzieży. Ponadto, w imieniu Rzecznika Finansowego, zapowiedział, że wyniki zaprezentowanych prezentacji zostaną wkrótce wydane w formie artykułów naukowych.

Odpowiedzialnym za merytoryczne przygotowanie tego naukowego wydarzenia był dr hab. Tomasz Bekrycht, prof. UŁ, Dyrektor Wydziału Edukacji i Komunikacji w Biurze Rzecznika Finansowego, który również czuwał nad przebiegiem Konferencji.

Read the english version of this information – click here